Barajlarda Elektrik Üretimi Nasıl Yapılır?

Eski çağlarda elektriksiz ortamda yaşamını sürdüren insanlar, ürettikleri eşyalar ve geliştirdikleri teknolojiler ile günümüzdeki noktaya ulaşmıştır. Bu süreç devam ettikçe hayat standartları da artmaya devam edecektir. Bu teknolojilerin temelinde yatan gelişmelerden birisi de elektrik üretimidir ve o olmadan bir gelişim düşünülememektedir.

Elektriğin keşfi ile birlikte birçok gelişme yaşanmıştır. Aynı zamanda elektriğin nasıl elde edileceği konusunda da birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda çeşitli teknolojiler ile elektrik üretiminin yapılabileceği gerçeği ile karşılaşılmıştır. Günümüzde elektrik üretimi için en çok tercih edilen yöntem ise barajlardır.

[renkbox baslik=”Barometre Nedir? Çeşitleri Nelerdir?” link=”https://bilgihanem.com/barometre-nedir/” resim=”https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/01/barometre-nedir-cesitleri-nelerdir.jpg” renk=”gri” yenisekme=”evet”][/renkbox]

Sudan elektrik üretme fikri, 20. yüzyılın başlarında oluşmaya başlamış ve dünyaca duyulmuştur. Ortaya çıkmasıyla birlikte tüm dünya tarafından en genel geçer elektrik üretim yöntemi haline gelmiştir. Birçok ülkede ve Türkiye’de baraj sularının azalmasından dolayı yerini rüzgar enerjisine bırakmaya başlasa da hala potansiyel olarak en önemli elektrik üretim yönetimidir.

Barajların Yapısı

Elektrik üretmek için yapılmış barajlar, 4 ana bölümden meydana gelir. Bunlar; barajın yapısı, jeneratör, türbin ve elektrik hattıdır. Barajın kurulması için ilk yapılması gereken baraja dökülecek olan akarsuyun önüne bir set çekmek olacaktır.

Set sayesinde akan su birikme ve yükselme özelliği gösterir. Böylece akarsu yatağında dağılıp gitmek yerine barajın depolama alanında birike birike yükselmeye başlar.

Delikler Sayesinde Elektrik Üretimi

Elektrik üretimi amacıyla yapılan barajların olduğu yerlerde baraj gölü oluşumu zorunludur. Zaten amaç da akarsuya ait suyun akmasını önlemek ve göl oluşturmaktır. Barajlarda bulunan duvarın su birikintisinin olduğu tarafa bakan bölümünde delikler yer alır.

Duvarın altından başlayarak yukarıya kadar çıkan bu delikler, istemli olarak suyun diğer tarafa geçirilmesi durumunda kullanılmaktadır. Delikler göldeki suyun azalması için yapılmamıştır. Deliklerin yapılış amacı aslında tam olarak da elektriğin meydana çıkması içindir.

Deliklerden, karşı tarafa geçiş yapan sular, geçişleri esnasında türbinin pervanelerini hareket ettirerek döndürür. Bu hareket neticesinde de elektrik elde edilir ancak bu deliklerin kapakları her zaman elektrik üretimini sağlamak için kullanılmaz. Bazen baraj seviyesi tehlikeli boyutlara çıkabilir. Böyle zamanlarda su seviyesini azaltmak amacıyla kapaklar açılır ve su akarsuya geri bırakılır.

Günümüzde barajın taşması durumu pek görülen bir olay değildir çünkü artık barajların su seviyesi oldukça azalmıştır hatta kuruma noktasına gelmiştir. Bu durumun farkında olan ülkeler; elektrik üretmek için farklı yol arayışına girmiştir ve burada da en çok dikkati rüzgâr enerjisi çekmektedir.

Türbinler ile Elektrik Üretimi

Barajların yapısında bulunan türbinler, ağırlık bakımından çok fazladır. Tonlarla ifade edilir. Türbinler, akışkan formda bir şeyin enerjisini çevirmekte kullanılan malzemelerdir.

Su kanalı açılınca, yoğun şekilde gelen suyun etkisiyle tonlarla birlikte ifade edilen türbinler dönmeye başlar. Bu hareket sayesinde de elektrik enerjisi elde edilebilir. Bu işlev sırasında su, potansiyel enerji kimliğinden sıyrılarak; kinetik enerjiye dönüşür. Su yerine ulaşıp; türbinleri hareket ettirmeye başladığında oluşan kinetik enerji de mekanik enerjiye dönüşmüş olur.

Mekanik enerji baraj yapısındaki şaft sayesinde jeneratöre bağlı olan türbin, jeneratör içindeki elektromıknatıslarını döndürür. Bu dönüşle de elektrik açığa çıkar. Barajlardan elektrik elde etmenin temel işleyişi bu şekildedir.

Türbinler, çoğu zaman yel değirmeni ile benzerliği ile anılır. İkisi arasında ki fark; türbinler enerji üretmek için su kullanırken, yel değirmenleri rüzgar kullanarak enerji elde ederler. Kullandıkları malzeme farklı olsa bile işleyişleri aynıdır.

Türkiye’de Elektrik Üreten Barajlar Hangileridir?

Türkiye’de birçok önemli baraj bulunmaktadır ve bunlar su ile elektrik ihtiyacının karşılanmasında büyük bir yere sahiptir. Atatürk, Keban, Karakaya gibi barajlar, ülkemize büyük faydası olan barajlar sıralamasında ilk sıralarda yer almaktadır.

Türkiye’de 597 adet elektrik üretimi yapan baraj bulunmaktadır ve bunların toplam kurulu gücü 26.694,92 MW’dir. Bu barajlar, Türkiye’de elektrik ihtiyacının yüzde 28,40’ını üretmektedir.

Şimdi Türkiye’de elektrik üreten barajları ve kapasitelerini inceleyelim:

Atatürk Barajı ve HES

Adıyaman ve Şanlıurfa illeri arasında, Fırat Nehri üzerinde kuruludur. Enerji ve sulama amaçlı olan Atatürk Barajı’nın inşaatına 1983 yılında başlanmıştır. Faaliyete ise 1992 yılında geçmiştir. Atatürk barajının yüksekliği 169 metredir ve 2400 MW güç üretim kapasitesi bulunmaktadır.

Karakaya Barajı ve HES

Diyarbakır’ın Çüngüş ilçesi sınırları içinde ve Fırat Nehri üzerindedir. Karakaya Barajı, Güneydoğu Anadolu Projesi’nin bir parçası olarak elektrik enerjisi üretimi amacıyla 1976 ile 1987 yılları arasında inşa edilmiştir.173 metre yüksekliğe sahip olan barajın, 1800 MW kurulu gücü bulunmaktadır.

Keban Barajı ve HES

Elazığ’ın bir ilçesi olan Keban’da ve Fırat Nehri üzerinde kurulu olan barajdır. 1965 ile 1975 yılları arasında inşa edilen baraj, elektrik enerji üretimi amacıyla kurulmuştur. 210 metre yüksekliğe sahip olan Keban Barajı’nın 1330 MW kurulu gücü bulunmaktadır.

Altınkaya Barajı ve HES

Samsun’da Kızılırmak üzerinde kurulu olan baraj, enerji üretimi için inşa edilmiştir. 1980 ile 1988 yılları arasında kurulumu süren barajın 195 metre yüksekliği bulunmaktadır. Altınkaya Barajı’nın 700 MW güç üretim kapasitesi vardır.

Birecik Barajı ve HES

Şanlıurfa’nın Birecik ilçesinde Fırat Nehri üzerine kurulu olan baraj, 1993 – 2001 yılları arasında inşa edilmiştir. Elektrik enerjisi üretimi amacı taşımaktadır. Türkiye’nin 5. Büyük hidroelektrik santralidir. 672 MW kurulu güce sahiptir.

Deriner Barajı ve HES

Artvin’de Çoruh Nehri üzerinde kurulu olan baraj, elektrik üretimi amacını taşımaktadır. 1998 yılında inşasına başlanmıştır ve 207 metre yüksekliği ile bugüne kadar Türkiye’de inşa edilen en yüksek beton barajdır. Aynı zamanda yüksekliği ile dünyada 6. sırada yer almaktadır. Baraj 670 MW kurulu güce sahiptir.

Yukarı Kaleköy Barajı ve HES

Bingöl’ün Solhan ilçesinde Murat Nehri üzerine kuruludur. 2017 yılında yüzde 99 oranında fiili gerçekleşmeye ulaşmıştır. Yüksekliği 137,5 metredir ve 627 MW kurulu güce sahiptir.

Beyhan Barajı ve HES

Elazığ’ın Palu ilçesinde Murat Nehri üzerine kuruludur. Baraj, Türkiye’nin en büyük 8. hidroelektrik santralidir. 582 MW kurulu güce sahiptir.

[renkbox baslik=”Dinamometre Nedir? Nasıl Yapılır? Ne İşe Yarar?” link=”https://bilgihanem.com/dinamometre-nedir-nasil-yapilir/” resim=”https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/12/dinamometre-nedir-nasil-yapilir-ne-ise-yarar.jpg” renk=”mavi” yenisekme=”hayir”][/renkbox]

Oymapınar Barajı ve HES

Antalya’nın Manavgat Nehri üzerinde kurulu olan baraj, elektrik enerjisi üretim amacıyla 1977 – 1984 yılları arasında inşa edilmiştir. 185 metre yüksekliği bulunan barajın, 540 MW güç üretim kapasitesi vardır.

Boyabat Barajı ve HES

Sinop’un Durağan ilçesinde Kızılırmak üzerinde kuruludur. Türkiye’nin 10. büyük hidroelektrik santralidir. 513 MW kurulu güce sahiptir.

Berke Barajı ve HES

Osmaniye’nin Düziçi ilçesinde Düldül Dağı eteklerinde kurulu olan baraj, Ceyhan nehri üzerindedir. Enerji üretmek amacıyla 1995 ile 1999 yılları arasında inşa edilmiştir. 201 metre set yüksekliği bulunan Berke Barajı’nın 510 MW güç üretim kapasitesi vardır.

Hasan Uğurlu Barajı ve HES

Samsun’un Ayvacık ilçesinde bulunan baraj, Yeşilırmak üzerine kuruludur. Elektrik enerjisi üretimi amacıyla 1971 – 1981 yılları arasında inşa edilmiştir. 175 metre yüksekliğe sahiptir ve 500 MW kurulu gücü bulunmaktadır.