Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Maden kaynaklarının değerlendirilmesi için madenlerin ya da kömürlerin yerin derinliklerinden veya bazen yüzeylerinden alınması gerekir. Madenler bulundukları yere ve kendi özelliklerine göre kazarak çıkarılır veya moloz şeklindeyse toplanarak alınıp stok sahasına taşınır. Masif yani madenlerin sürekliliği söz konusuysa kırma, patlatma ve delme gibi işlemlerle madenin çıkarılması gerekir. Bazen madenler plaser şeklinde olabilir yani değişik büyüklükte parçalar şeklinde topraktan eleme yöntemi ile toplanır ve alınır. Madenler yerin yüzeyine olan uzaklığı ve işletme tekniklerine göre analiz edilerek açık ya da kapalı ocak tercihi belirlenir. Her iki yöntemin kendine has avantaj ve dezavantajları vardır.
Madenlerin çıkarılmasında açık ocak mı kapalı ocak mı olacağı konusunda belirleyici olan şey üretim maliyetidir. Madenlerin yer altından çıkarılıp stok sahasına getirilmesinin maliyeti açık ocaklarda daha azdır. Bununla birlikte mostra (yüzlek) vermiş madenin dalımı, sürekliliği ve arazi yapısı vb gibi özellikleri nedeniyle maliyetler artabilir. Madenlerin sadece ekonomik olarak çıkarılması değil, madenlerin rezervlerinin tamamına yakın çıkarılması da hedeflenmelidir. Uygun teknikle çıkarılmayan madenlerin bir kısmının yerin derinliklerinde kalması, yeniden çıkarılmasının imkanı olsa bile yükselen maliyetler madencilerin kaybı olacaktır.
Açık ocak, yüzeyden alınması mümkün olan madenin yer altına inilmeden hafriyatın ( üzerindeki örtü katmanının) kaldırılarak kazanılması işlemini anlatan madencilik yöntemidir. Açık işletmenin mümkün olmadığı durumlarda kapalı ocaklar açılarak madenler çıkarılmaktadır.
Madenlerde açık ocak işletmeciliği, ekonomik değeri olan maden yataklarının, mostra verenlerin yani yeryüzünden bir kısmı veya tamamı gözlenebilir olanlarının çıkarılması şeklindedir. Jeoloji ve maden mühendisleri tarafından hazırlanan üretim ve işletme projeleri doğrultusunda açık ocak işletmesine karar verilen madenin rezerv ve tenörünün yüksek olması istenir. Maden yatağında bulunan cevher (demir, krom vb) yanında kömür de açık ocak şeklinde çıkarılabilir. Açık işletmede maden doğrudan kazılarak üretilebilir. Üzerini kaplayan örtü tabakası (hafriyat) öncelikle uygun tekniklerle alınır. Belirlenen tekniklerle cevherin sökülmesi ve taşınması için ocak içi basamak şeklinde yollar yapılır. İş makinaları ile cevher sökülür, kamyonlarla taşınarak stok alanında toplanır. Bu şekilde üretilen cevherin işletme yöntemi açık ocak olarak tanımlanmaktadır.
Dünya maden üretimi yaklaşık olarak %70 oranında açık işletmecilik yöntemleriyle gerçekleşmekte. Metalik cevherlerin %50 si kömürün yaklaşık %35’i açık ocak işletmesi ile üretilmektedir. Metal dışı yapı malzemelerinin tamamı açık ocak işletmeciliği ile üretilmektedir. Bakır cevheri üretiminde ise açık işletme payı dünyada %40 iken Birleşik Devletler’de %74’tür.
