Tork Konvertörü Nedir? Nasıl Çalışır? Ne İş Yarar?

Adından da anlaşıldığı üzere motorun dönme gücüyle alakalı olan tork konvertör, motor ile şanzıman arasında yer almaktadır. Motordan aldığı torkun etkisini belli bir süreliğine 2,5 kata kadar artırır. Bu sayede otomatik şanzımana sahip araçların ilk hareketine büyük destek verir. Ama bu nedenle sürekli dur – kalk eylemlerinde daha fazla yakıt harcanmasına neden olur. Eğer yakıtı düşünüyorsanız sakin bir kalkış yapmaya özen göstermelisiniz.

Düz vites şanzımanlarda, debriyaj kullanıldığını hepimiz biliyoruz. Vites değiştirmeden önce debriyaja basarak, motoru boşa alırsınız ve daha sonra vitese geçirirsiniz. Otomatik şanzımanda böyle bir araç söz konusu değildir. Bu işi yapması için de tork konvertörü kullanılmaktadır. Motor çalıştığı sürece dönme hareketini sürdüren bu sistem, pervanesine uyumlu dairesel kapaklardan oluşur. Orta kısmında ise stator isimli başka bir küçük pervaneye sahiptir.

Lastik Nedir? İşlevi, Bileşenleri ve Katmanları Nelerdir?

Makalemizde bu sistemin ne olduğunu, şeklini, kaç kısımdan oluştuğunu ve çalışma prensibini öğreneceksiniz. Aşağıdaki navigasyon kısmını kullanarak bilgi edinmek istediğiniz konular arasında geçiş yapabilirsiniz. Aynı zamanda bilgi edinmek istediğiniz diğer konular hakkında da sorularınızı yorumlar kısmında bizlerle paylaşabilirsiniz. Sorularınızın da en kısa sürede cevaplanacağını bilmelisiniz.

#navFrame,#navMobButton{background:linear-gradient(to top,white,rgba(227,221,192,1));padding:10px;border-radius:6px;box-shadow:0 1px 4px rgba(0,0,0,.23);margin:0;position:fixed;bottom:0;left:0;overflow:hidden;width:100%;display:flex;align-items:center;font-weight:600;font-size:14px!important;z-index:9999999999}.navListScroll{overflow-y:auto;height:250px}.navListScroll::-webkit-scrollbar-track{-webkit-box-shadow:inset 0 0 6px rgba(0,0,0,.3);background-color:#F5F5F5}.navListScroll::-webkit-scrollbar{width:5px;background-color:#F5F5F5}#navFrame{display:none}#navMobHand{display:block;width:37px;height:34px}#navMobButton{height:50px;z-index:99}.navFrameHeader{font-weight:600;font-size:13px;display:flex;justify-content:space-between;align-items:center;padding:5px}#newNavPost{margin-left:0;list-style-type:none;padding:0;margin:0;border-radius:4px;font-weight:600}.nav-frame-header:first-child .nav-frame{display:block}.nav-frame{list-style-type:none;padding:0;margin:0;border-radius:4px;font-weight:600;margin-left:10px}.nav-frame-sub a{display:none}.nav-frame-sub{font-size:100%;margin-left:10px}.nav-frame li a.active{position:relative;color:#000;transition:all 0.1s ease-in;padding-left:10px;background:linear-gradient(to right,#3cb7eb,transparent)}#newNavPost a:hover{transition:all 0.1s ease-in;padding-left:4px;color:#29abe2!important}@media screen and (min-width:900px){#sidebar-home #navFrame{top:0}.content{margin-bottom:-30px}#navFrame{display:block;width:unset;position:relative;border-bottom:4px solid #37b8eb}.navListScroll{height:100%;margin-left:15px}#navMobButton{display:none;position:relative}#navFrame{position:relative}.navFrameHeader .close{display:none}.nav-frame a{padding:5px}.nav-frame-sub{font-size:13px}}.nav-frame a{text-decoration:none;display:block;width:100%;font-size:12px;font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;color:#444;font-weight:400;line-height:20px;padding:5px;margin:2px 0}.navFrameHeader .close{color:#fff;background:red;padding:5px 10px;border-radius:4px;border:1px solid darkred}span.listCounter{margin-right:5px;letter-spacing:1px;color:#000;font-weight:700}.nav-frame-header>a.active{color:#000;transition:all 0.1s ease-in;background:linear-gradient(to right,#3cb7eb,transparent)}.nav-frame-header a{border:none!important}.nav-frame-header>a{display:block;color:black!important;font-weight:600!important;text-decoration:none;line-height:23px;padding:5px}

Tork Konvertörü Nedir?

Tork konverter, otomatik vitese sahip arabalarda kullanılan bir sistemdir. Çünkü düz vitesli arabalarda vites değişebilmeniz için öncelikle debriyaj pedalına basmanız ve bu sayede motoru boşa almanız gerekir. Bu işlemin sonunda vitesi değiştirirsiniz. Oysa otomatik vitesli arabalarda, debriyaj sistemi bulunmaz. Onlarda, tork konverter kullanılır.

Motorun dönme gücüyle alakalı olan tork konvertör, torkun etkisini 2,5 kata kadar artırarak şanzımana aktaran bir elemandır. Konvertör, dönüştürücü anlamına gelir ve bazen konverter ismiyle de anıldığını görürsünüz. Torkun etkisini artırma özelliği ile kalkış esnasında büyük bir önem arz etmektedir. Sadece otomatik şanzımanlı araçlarda bulunan bu eleman, kapalı bir sistemdir ve içinde hava yerine şanzıman yağı bulunmaktadır.

Tork Konverterün Şekli Nasıldır?

Tork konverterinde, tıpkı pervaneleri anımsatan kapaklar bulunur. Bu kapakların ortasına da, onlardan daha küçük boyutta başka bir pervane daha yerleştirilmiştir. Bu küçük pervaneye Stator adı verilir.

Tork Konvertör Kaç Kısımdan Oluşur?

Eleman 4 temel parçadan oluşmaktadır. Ancak verimi artıran kilit ile sarsıntıyı azaltan yay mekanizması gibi parçalar da günümüzde buna dahil olmuştur. Bu parçalar dışında sistem, 1950’li yıllardan beri hemen hemen aynı prensiple çalışmaktadır.

Şimdi temel parçaları inceleyelim:

Impeller

Impeller içinde dış kapağa sabitlenmiş olan ince kanatçıklı bir pervane vardır. Kapak ile beraber motor döndükçe sürekli dönüş hareketi gerçekleştirir. Aynı zamanda elemanın yarısı bu parçadan oluşur.

Motordan aldığı hareket ile sürekli dönen bu parça, tork konvertörün içinde bulunan şanzıman yağını hareket ettirmektedir.

Kapak

Kapak, impeller gövdesi ile kaynaklanarak birleştirilen ve tork konvertörün gövdesini tamamlayan kapalı bir haznedir. Diğer tarafından ise motor volanına monte edilmiştir ve sistemin motordan hareket almasını sağlamaktadır.

Impeller ile kapak, kaynakla birleştirilmiştir ve motor volanı döndükçe kapak sayesinde tork konvertörü dönmeye başlar.

Türbin

Şanzımana bağlı durumda olan türbin, impeller ile hareket kazanan şanzıman yağının sirkülasyonu ile dönmektedir. Bu dönüş hareketini ise şanzımana aktarmaktadır. Eğer motor ve impeller çalışmazsa türbin de dönüş yapmayacaktır.

Stator

Tork konvertörünün beynidir. Yönlü kanatları sayesinde sistem içindeki şanzıman yağının akışını dıştan içe doğru değiştirir ve verimi artırır. Ana amacı ise torku katlamaktır.

Eğer stator olmasaydı motor torku belli bir süre 2,5 katına kadar yükseltilerek şanzımana aktarımı sağlanamazdı. Ayrıca tork konvertörü yerine hareketi doğrudan aktaran hidrolik bir kaplin var olurdu. Kısaca dönüştürmeyi sağlayan statordur ve türbin dönmeye devam ettikçe tek taraflı dönmeye devam edecektir.

Tork Konvertörü Nasıl Çalışır?

Yukarıda bahsettiğimiz kapakların içinde şanzıman yağı vardır. Eğer araba çalışıyorsa, sıvılar şanzıman dişlileriyle bağlantısı bulunan türbine çarpar. Bunun amacı, gücü tork haline çevirerek şanzıman dişlilerine ulaştırmaktır. Sistemin parçalarının çalışma şekli, tork konvertörü hakkında gerekli bilgiyi vermektedir. Yine de kısaca anlatmak gerekirse;

• Tork konvertörü motora volan ile bağlıdır. Volan döndükçe ona bağlı konumdaki kapak ve impeller dönmeye başlar.
• Impeller döndükçe içerdeki şanzıman yağı harekete geçerek, türbini döndürmeye başlar.
• Türbinin dönüşü ile hareket şanzımana iletilir ve motorun hareketi şanzımana aktarılır.
• Hızlanma esnasında tork katlama işinin gerçekleşmesi için stator dönmez ve sabittir. Tork katlanması gerçekleşir. Hız sabitlenmeye yaklaştıkça stator direnç oluşmaması için türbin ile dönmeye başlar ve tork katlaması biter.

Eğer düz yolda gidiyorsak ve aracımız manuel (düz) vites ise, kırmızı ışıkta durduğumuzda motoru boşa aldıktan sonra frene basmamız gerekmez. Fakat unutmayalım, aynı özellik otomatik viteslerde geçerli değildir. Düz yolda dahi olsanız, frene az da olsa basılı durmanız gerekir. Aksi takdirde, motor çalışmayı keser ve arabanız stop eder.

Eğer siz “D” vitesindeyseniz, ayağınız gaza basmasa bile, aracınız hala yavaşça ilerlemeye devam eder. Çünkü, Tork konverteri, gücünün bir kısmını daima kesintisiz olarak iletir. Bunu kesecek bir sistem henüz kullanılmamaktadır.

Eğer vitesi “N” ye alırsanız – ki “N” vites, otomatik araçlarda boş vites demektir – pompa ve türbin boş bir şekilde dönmeye başlar. Bu boş dönme sebebiyle, şanzımana güç gönderilemez. Otomatik vitesli araçlarda, motor çalıştığı müddetçe Tork konverteri daima dönmeye devam eder. İşte bu yüzden otomatik vitesli araçlar, düz (manuel) vitesli araçlara göre daha fazla yakıt harcar.

Tork Konvertörü Parçalarının Sistemin Çalışmasında Ne Tür Bir Etkisi Vardır?

Daha önceden belirttiğimiz gibi, Tork Konverteri 4 kısımdan oluşur. Pompanın dönme amaçlarından biri de, bu dönüş sayesinde bir vakum oluşturmaktır. Bu vakumun etkisiyle; şanzıman sıvısını, orta yarıklardan içeri sokacaktır. Şanzıman sıvısını yarıklara doğru yönlendiren parça ise pompa kanatlarıdır.

Bu vakumların etkisiyle kendi etrafında sertçe dönen şanzıman sıvıları, türbinin kanatçıklarına çarpar ve onların da dönmesini sağlar. Yalnız burada şuna çok dikkat edelim: Bu kısımda yer alan kapakçıklar, türbinin tersi yönünde yerleştirilmiştir. Çünkü şanzıman sıvısı bu kanatçıklara çarptığında onların ters yönde dönmesini sağlar.

Eğer düz yerleştirilmiş olsalardı, ters yönde çalışacaklar ve işe yaramayacaklardı. İşte bu sebeple, ters yönde yerleştirilmiş olan kanatçıklar, ters yönde dönmeleri sonucunda, aslında Tork Konverteri sistemi için doğru bir yönde dönüş sergilemiş olurlar. Matematikte, eksi ile eksinin çarpımının artı olması gibi bir şeydir bu. Aksi takdirde, sıvının bu türbinlerin içinden çıkabilmesine imkan yoktur.

Stator Torku Nasıl Yükseltir?

Türbinin orta kısmında konumlanmış olan stator, impellerdan türbine gelen yağ akışını kanatları ile iç kısma yönlendirir. Daha geniş bir akıştan daha dar bir akışa geçen şanzıman yağı ise basıncı artarak, impellera daha şiddetli çarpar. Böylece akışın etkisini katlar ve motorun yarattığı tork katlanarak türbine iletilir.

Tork artışı belli bir süre gerçekleşmektedir. Impeller ile türbin arasında hız farkı eşitlenince motorun ürettiği tork aynı şekilde şanzımana aktarılmaya başlanır ve tork katlanması sonlanır. Tork konvertörü mekanik bir kaplin gibi çalışmaya başlar.

Katalitik Konvertör Nedir? Nasıl Çalışır?

Stator ile Yakıt Tasarrufu Arasında Nasıl Bir Bağlantı Vardır?

Otomatik vitesli araçların yakıt tasarrufu sağlaması amacıyla, son zamanlarda üretilen modellerde stator dediğimiz parçanın tamamen devreden çıkartılarak, sıvının türbinden pompaya direkt, aracısız bir şekilde gitmesi sağlanıyor. Eski model otomatik vitesli araçlarda, son viteste gidildiğinde, stator otomatikman devreden çıkıyordu. Ve bazı üst sınıf araçlarda da, bütün viteslerde eğer sabit hızla gidiliyorsa, stator yine otomatikmen devreden çıkıyor ve yakıt tasarrufu sağlıyordu.

Şimdi ise, ister üst model olsun ister orta model; ister son viteste olsun ister her viteste; ister sabit hızda olsun ister değişken hızda; her halükarda statorsuz bir tork konverterini kullanabilmek için, mühendisler proje üretmeye devam etmektedir.