Candida Albicans’ın Sebep Olduğu Hastalıklar

Candida albicans, vücudumuzdaki doğal mikrofloranın bir parçasıdır. Sindirim kanalında, ağızda ve vajinada bulunabilir. Bu mikroorganizma çoğu zaman sorun çıkarmaz, fakat aşırı derecede artması ve enfeksiyonlara neden olması mümkündür. Candida albicans, insanlarda mantar enfeksiyonlarının en yaygın nedenidir. Tür adı olan “ albicans” Latincede “beyaz” demektiir. Maya laboratuvarda kültüre alındığında beyaz renkte görünür. Pamukçuk gibi bazı enfeksiyonlarda beyaz lekeler oluşturur.

Candida albicans’ın sebep olduğu enfeksiyon türlerine ve nasıl tedavi edildiklerine daha yakından bakalım.

Candida Albicans Enfeksiyonlarının Çeşitleri

Aşağıda en sık görülen Candida enfeksiyonlarının dört tanesinin nedenlerini, belirtilerini ve tedavilerini inceleyeceğiz. Yazının devamında Candida albicansın neden olabileceği daha az yaygın olan enfeksiyonlar üzerinde duracağız.

1-Üriner Mantar Enfeksiyonu: Candida türleri üriner sistem ya da idrar yolu enfeksiyonlarından (İYE) biri olan mantarın en sık nedenidir. Candida idrar yolunun alt kısmına yerleşebilir veya bazı durumlarda böbreklere kadar ilerleyebilir.
Aşağıdakiler idrar yollarında Candida enfeksiyonu gelişme riskini artırabilir:
*Antibiyotik tedavisi almış olmak
*İdrar sondası gibi tıbbi bir cihazın takılı olması
*Şeker hastalığı
*Zayıf bir bağışıklık sistemi

Üriner Mantar Enfeksiyonu Belirtileri: Toplumda birçok kişi üriner mantar enfeksiyonu (idrar yolu enfeksiyonu) yaşasa da belirti göstermezler. Bazı kişilerde ise aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:
*İdrar yapma ihtiyacının artması
*İdrar yaparken ağrı veya yanma hissi
*Karın veya pelvik bölgede ağrı
*İdrarda kan

Üriner Mantar Enfeksiyonlarının Tedavisi: Tedavi sadece semptomları hafifletmek için önerilir. Antifungal ilaç çeşitleri kullanılır. Hastada kateter takılıysa çıkarılmalıdır.

2-Genital Mantar Enfeksiyonu: Candida albicans genital mantar enfeksiyonlarının da en yaygın sebebidir.
Normalde lactobacillus adı verilen bir bakteri türü genital bölgedeki candida miktarını kontrol altında tutar. Bununla birlikte lactobacillus seviyeleri bir şekilde değiştiğinde candida aşırı artış gösterebilir ve bir enfeksiyona neden olabilir.
Belli cinsel aktivitelerde, özellikle de oral-genital temas içerenlerde genital candida enfeksiyonu gelişebilir. Sağlıklı bireyler genital candida enfeksiyonlarına yakalanabilir ancak aşağıdaki gruplar daha yüksek risk altındadır:
*Son zamanlarda antibiyotik almış kişiler
*Diyabeti kontrol altında olmayan kişiler
*Bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler
*Hamile kadınlar
*Oral kontraseptif alan veya hormon tedavisi görenler

Genital Mantar Enfeksiyonu Belirtileri: Genital Candida ya da mantar enfeksiyonlarının belirtileri arasında şunlar olabilir:
*Seks yaparken veya idrar yaparken yanma hissi
*Vajina içinde veya çevresinde kaşıntı veya ağrı hissi
*Kızarıklık, tahriş veya vajina çevresinde şişlik
*Sulu veya kalın ve beyaz olabilen anormal vajinal akıntı
*Vajina etrafında döküntü
*Peniste döküntü
Bir kadın vajinal candida enfeksiyonu geçiriyorsa sıklıkla eşinin cinsel organları da candida ile enfekte olabilir. Enfeksiyon asemptomatik olabilir, ancak penis başı çevresinde kaşıntılı veya yanmaya neden olan döküntüler ortaya çıkabilir.

Genital Candida Enfeksiyonu Tedavisi: Hafif veya orta şiddette olan genital Candida enfeksiyonları reçetesiz satılan veya reçeteli antifungal krem, hap veya fitillerle tedavi edilebilir. Ayrıca hastaya flukonazol gibi tek dozluk bir oral antifungal ilaç verilebilir. Daha karmaşık enfeksiyonlar için krem, hap veya merhemleri içeren daha uzun listeli bir ilaç reçetesi verilebilir.

3-Oral (Ağızda) Pamukçuk: Ağzımızın mikroflorasının normal bir parçası olmasına rağmen candida albicansın aşırı miktarda çoğalması enfeksiyonlara neden olabilir. Enfeksiyon sadece ağızla sınırlı olmayabilir. Bademciklere ve boğazın arkasına, şiddetli enfeksiyonlar yemek borusuna yayılabilir. Oral pamukçuk gelişimi için yüksek risk altında olan kişiler şunlardır:
*Antibiyotik veya kortikosteroid ilaçlar kullananlar
*Tanısı konmamış veya kontrolsüz diyabeti olanlar
*Bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar
*Takma dişi (özellikle üstte) olanlar

Oral Pamukçuk Belirtileri: Oral pamukçukta sık görülen semptomlardan bazıları şunlardır:
*Ağızda pıhtılaşmış süt ya da çökelek görünümünde beyaz lekeler ve dokunulduğunda kanama olması
*Ağızda yanma veya ağrı hissi
*Ağzın içinde veya köşelerinde kızarıklık
*Yemek yeme veya yutma zorluğu
*Tat kaybı
*Ağzın içinde pamuk benzeri bir görüntü
Oral pamukçuk enfeksiyonu tedavi edilmezse özellikle zayıf bir bağışıklık sistemi olan kişilerde sistemik bir candida enfeksiyonuna yol açabilir.

Oral Pamukçuğun Tedavisi: Oral pamukçuk bir hap, sıvı veya pastil şeklindeki antifungal ilaçlarla tedavi edilir. Kullanılan ilaçların içinde nystatin veya clotrimazole bulunur. Daha ciddi vakalar için oral flukonazol kürü verilebilir.

4-Mukokütanöz Kandidiyazis: Candida türleri cilde, mukoza zarlarına ve tırnaklara bulaşabilir. Cilt mantar enfeksiyonlarının en sık nedeni candida albicanstır ancak diğer Candida’nın suşları da buna neden olabilir. Sıcak, nemli veya terli alanlar, mantarın gelişmesi için iyi ortamlar sağlar. Bu tür bölgelere örnek olarak koltukaltı, kasık, el ve ayak parmaklarının araları, ağzın köşeleri ve göğüs altındaki alanlardır. Candida cilt enfeksiyonuna zemin hazırlayan diğer risk faktörleri şunlardır:
*Sıkı veya sentetik iç çamaşırı giyilmesi
*İç çamaşırların hijyenik olmaması ya da nadiren değiştirilmesi
*Bebek bezlerinin seyrek değiştirilmesi
*Antibiyotik veya kortikosteroid ilaç kullanılması
*Şeker hastalığı
*Zayıflamış bir bağışıklık sistemi

Mukokütanöz Kandidiyazis Belirtileri: Candida cilt enfeksiyonunun en sık belirtisi etkilenen bölgede oluşan kırmızı döküntülerdir. Bazı durumlarda içi su toplayan kabarık lezyonlar oluşabilir. Ayrıca cilt kalınlaşabilir veya lor (çökelek) benzeri görünüme sahip olan beyaz bir madde üretebilir.

Mukokütanöz Kandidiyazis Tedavisi: Antifungal kremler genellikle cilt enfeksiyonunu temizlemek için verilir. Antifungal ilaçlar klotrimazol, mikonazol ve ekonazol gibi etken maddeler içerebilirler. Herhangi bir kaşıntı veya şişliği hafifletmeye yardımcı olması için bir steroid krem de verilebilir. İyileşme sırasında cilt kuru tutulmalıdır. Enfeksiyonun yaygın olduğu durumlarda oral flukonazol hapları reçete edilebilir.

Candida Enfeksiyonları Nasıl Teşhis Edilir?

Kandidiyazis tanısı koymak için doktorunuz önce tıbbi geçmişinizi alacak ve belirtileriniz hakkında sorular soracaktır. Ayrıca bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabilecek herhangi bir koşul veya ilacınız olup olmadığını veya son zamanlarda antibiyotik tedavisi almış olup olmadığınızı sorabilir. Birçok yaygın kandidiyazis vakası genellikle fizik muayene ile teşhis edilebilir.
Doktorunuz belirtilerin candida enfeksiyonuna bağlı olup olmadığından emin değilse etkilenen bölgeden bir örnek alınabilir. Bu örnek daha sonra organizmayı kültüre almak ve hangi türden olduğunu tanımlamak için kullanılır. Örneğin, kandidemi şüphesi varsa test için bir kan örneği alınabilir.
Enfeksiyona neden olan candida türlerini belirlemek yararlıdır çünkü doktorunuz belirli türlerin tedavisinde etkili olacak bir antifungal ilaç reçete edecektir.

Diğer Candida Enfeksiyonları

Candida albicans kan dolaşımına girerse, sadece kanınızda değil diğer organlarda da ciddi enfeksiyonlara neden olabilir. Bu enfeksiyonlar kanda, kalpte, gözde, ciltte, beyin ve omurilikte, karın içi zarlarda, kemik ve eklemlerde gelişebilir.

Nötropeni Önemli Bir Risk Faktörüdür

Nötropeni candidanın yayılması için önemli bir risk faktörüdür. Nötropeni, nötrofil adlı kan hücrelerinin normalden daha düşük seviyede olmasıdır. Bu durum kişiyi enfeksiyonlara daha yatkın hale getirebilir. Nötropeniden sıkça etkilenen kişiler arasında kanser için kemoterapi veya radyasyon tedavisi görenler ve lösemili veya diğer kemik iliği hastaları bulunur. Nötropeni ve istilacı bir Candida enfeksiyonu olan bireyler için farklı tedavi önerileri vardır.

Kandidemi

Kandidemi, candida türleriyle oluşan kan enfeksiyonudur. Hastanede uzun süre ölüm oranlarında artışa neden olabilir.
Kandidemi için risk faktörleri şunlardır:
*Baskılanmış bağışıklık
*Geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı
*Büyük ameliyatlar
*Besleme tüpü veya kateter gibi tıbbi bir cihazın yerleştirilmesi

Kandidemi Belirtileri

Belirtiler bakteriyel sepsise benzeyebilir ve şunları içerebilir:
*Ateş
*Böbrek yetmezliği
*Şok

Teşhis ve Tedavisi

Maya mantarı bir kan örneğinden izole edildiğinde Kandidemi teşhis edilebilir. Tedavi enfeksiyona neden olan candida türüne bağlıdır. Kateterler çıkarılmalıdır.

Endokardit

Endokardit, kalp odacıklarını ve kapakçıkları kaplayan kalbin iç zarının bir enfeksiyonudur. Fungal endokardit ölüm oranı yüksek olan çok ciddi bir durumdur. Candida albicans tüm mantar kaynaklı endokardit vakalarının yüzde 24 ila 46’sından sorumludur. Endokardit oluşumunda risk faktörleri şunlardır:
*Zayıflamış bağışıklık
*Kalp anormalileri veya kusurları
*Uzun süreli antibiyotik kullanımı
*Kalp damar cerrahisi
*Besleme borusu, kateter veya protez kalp kapakçığı

Endokardit Belirtileri

Fungal endokarditin belirtileri şunlardır:
*Ateş
*Öksürük
*Nefes darlığı
*Yaygın vücut ağrısı (ağrı bazen alt ekstremitelerdedir).

Endokarditin Teşhis ve Tedavisi

Endokardit teşhisi zor olabilir çünkü semptomlar genellikle bakterilerin neden olduğu endokardit ile benzerlik gösterir. Tedavi intravenöz yoldan (damar yoluyla) flukonazol veya amfoterisin B verilmesini, enfekte olmuş tıbbi cihaz varsa çıkarılmasını ve mantarın dokudan cerrahi olarak çıkarılmasını içerir.

Endoftalmit

Endoftalmi mantardan kaynaklanabilen bir göz iltihabıdır. Görme kaybına neden olabilir. Candida tropicalis türünün de enfeksiyona neden olmasına rağmen hastalık yapan en yaygın tür candida albicanstır.
Endoftalmi İçin Risk Faktörleri Aşağıdadır:
*Yakın bir zamanda hastaneye yatmış olmak
*Yakın bir zamanda ameliyat olmak
*Zayıf bir bağışıklık sistemi
*Takılan bir kateter olması

Endoftalmi Belirtileri

Enfeksiyon bir veya iki gözü etkileyebilir. Başlıca belirti gözdeki iltihaptır ancak bazı durumlarda göz dokularında irin bulunabilir.

Endoftalmi Teşhisi ve Tedavisi

Endoftalmi retina muayenesi ile gözden bir sıvı örneği alınıp analiz edilmesiyle teşhis edilebilir. Tedavisinde flusitozinli amfoterisin B veya flukonazol kullanılabilir.

Menenjit

Menenjit, beyin ve omuriliğini çevreleyen dokuların iltihabıdır. Mantar kan yoluyla omuriliğe ulaştığında menenjit ortaya çıkabilir. Candida’nın neden olduğu fungal menenjit genellikle bir hastaneden bulaşır. Bu menenjit türü için kişileri riske atabilecek faktörler şunlar olabilir:
*İmmünosupresyon
*Antibiyotikler, immünosupresanlar veya kortikosteroidler gibi bazı ilaçlar
*Yakın zamanda geçirilen bir cerrahi işlem

Fungal Menenjit Belirtileri

Fungal (mantar sebepli) menenjitinin belirtileri şunlardır:
*Baş ağrısı
*Boyun tutulması
*Ateş
*Mide bulantısı ve kusma
*Işığa duyarlılık
*Zihin karışıklığı

Fungal Menenjit Teşhisi ve Tedavisi

Menenjite neden olan bir mantardan şüphe ediliyorsa beyin omurilik sıvısı (BOS) örneği alınır ve kültürü yapılır. Candida türlerinin neden olduğu menenjit için önerilen tedavi flusitozinli amfoterisin B’dir.

Karın İçi Kandidiyazis

Karın içi kandidiyazis, Candida peritonit olarak da adlandırılabilir. Mantar enfeksiyonunun neden olduğu karnın iç zarının iltihabıdır. Bu duruma en çok Candida albicans neden olur, ancak diğer Candida türleri de buna neden olabilir. Karın içi kandidiyazis gelişme riskini artıran faktörleri şunlardır:
*Yakın zamanda yapılmış olan bir karın ameliyatı
*Periton diyalizi geçirmek
*Antibiyotik tedavisi görmek
*Diyabet gibi durumlar

Karın İçin Kandidiyazis Belirtileri

Karın içi kandidiyazis belirtileri bakteriyel peritonitten ayırt edilemeyecek kadar benzerdir. Belirtiler şunlardır:
*Karında ağrı veya şişkinlik
*Ateş
*Mide bulantısı ve kusma
*Yorgun veya bitkin hissetmek
*İshal
*İştah azalması
Durumu teşhis etmek için doktorunuz bir karın sıvısı (periton sıvısı) örneği alacaktır. Enfeksiyon nedeni Candida ise, numunede gözlenecektir.

Karın İçi Kandidiyazis Tedavisi Nasıl Yapılır?

Karın içi kandidiyazis tedavisi aşağıdaki gibi antifungal ilaçlarla yapılır:
*Flukonazol
*Amfoterisin B
*Kaspofungin
*Mikafunginin
Ayrıca hastada kateterler varsa çıkarılmalıdır.

Osteomiyelit ve Fungal Artrit

Osteomiyelit bir kemik enfeksiyonu iken fungal artrit (septik artrit olarak da bilinir) bir eklemin mantar enfeksiyonudur. Bu nadir olsa da, Candida türleri her ikisine de neden olabilir. Bakteriyel enfeksiyonlar daha yaygındır. Aşağıdaki faktörler hastalık riskini artırabilir:
*Zayıflamış immün sistem
*Yakın zamanda oluşan bir kemik hasarı veya ortopedik cerrahi
*Takılı kateterler
*Diyabet gibi hastalıklar

Osteomiyelit ve Fungal Artrit Belirtileri

Bu rahatsızlıkların belirtileri, etkilenen bölgede ateş veya titreme ile birlikte olabilen ağrı veya şişliktir. Mantar artritli kişiler etkilenen eklemi kullanırken büyük zorluk çekebilir. Bir mantar enfeksiyonunun osteomiyelite neden olup olmadığını belirlemek için kemik biyopsisine ihtiyaç duyulabilir. Eklem sıvısının analizi ise artritin bir mantar enfeksiyonundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirleyebilir. Her iki duruma da bir kan enfeksiyonu sebep olmuşsa kanda Candida tespit edilir.

Osteomiyelit ve Fungal Artrit Tedavileri

Fungal artrit ve osteomiyelit tedavisinde genellikle amfoterisin B ve flukonazol gibi antifungal ilaçlar kullanılır.

Candida Albicans ve Siz

Candida türleri sindirim kanalının, cildin ve vajinanın doğal mikroflorasının bir parçasıdır ve hastalığa neden olmaz. Uzun süreli antibiyotik kullanmak veya zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olmak gibi bazı durumlar candida enfeksiyonu gelişme riskini artırabilir. Vajinal enfeksiyonlar ve cilt enfeksiyonları gibi en sık görülen Candida enfeksiyonları lokalizedir ve antifungal ilaçlarla tedavi edilebilir. Tedavi edilmeyen candida enfeksiyonu diğer organların dahil olabileceği sistemik enfeksiyon riskini artırabilir.
Candida enfeksiyonuna ait olabilecek belirtiler fark edilirse doğru tanı ve tedaviyi almak için doktora danışılmalıdır.

Kaynakça:
https://www.medicalnewstoday.com
https://www.msdmanuals.com
https://www.healthline.com