Afet İnan Kimdir? Kısaca Hayatı, Çalışmaları ve Eserleri

Mustafa Kemal Atatürk’ün manevi kızı olan Afet İnan, Türkiye Cumhuriyetinin ilk tarih profesörlerindendir. 29 Kasım 1908 tarihinde Selanik’teki Doyran kasabasında doğmuştur. Ailesi, Balkan Savaşları’ndan sonra Anadolu’ya göç etmiştir. İlköğrenimine Eskişehir’in Mihalıççık ilçesinde başlayan Afet İnan, annesini 1915 yılında kaybetmiştir. Babasının memur olması nedeniyle sürekli yer değiştirdi. İlköğrenimini Mihalıççık’ta başlayıp, Ankara ve Biga’da sürdürdükten sonra 1920 yılında altı yıllık ilkokul diplomasını aldı. 1921’de yılında ailenin Alanya’ya taşınmasını takiben bir yıl sonra Elmalı’da öğretmenlik belgesi aldı. 1925’de Bursa Kız Muallim Mektebi’ni bitirdi ve İzmir’de Redd-i İlhak İlkokulu’nda göreve başladı.

Öğretmenlik yılları ve Atatürk’le tanışması

Afet Hanım, Redd-i İlhak İlkokulu’nda göreve yeni başladığı dönemde, cumhurbaşkanı Atatürk’le tanıştı. Onun Selanik Doyranlı olması ulu önderin ilgisini çekti ve ertesi gün Afet Hanımın ailesiyle tanıştı. Atatürk’e yabancı dil öğrenmek ve eğitimine devam etme istediğini açıkladı. Afet Hanım, Ankara’ya tayin edildi ve Fransızca öğrenmesi için bakanlık izniyle İsviçre’nin Lozan şehrine gönderildi.

Afet İnan, 1927 yılında ülkeye döndü ve bir süre Fransız Kız Lisesi’nde öğrenim gördü. Aynı dönemde ortaöğrenim tarih öğretmenliği sınavında başarılı oldu. Öğretmenlik ehliyetini aldıktan sonra Ankara Musiki Muallim Mektebi’nde “tarih ve yurt bilgisi öğretmeni” olarak göreve başladı. 1932 yılından sonra da Ankara Kız Lisesinde öğretmenlik yaptı. Yurt bilgisi için okutacağı kitabı Atatürk yetersiz bulmuştu. Bunun üzerine Instruction Civique adlı Fransızca kitaptan çeviriler yaptı. Afet Hanım’ın Fransızcadan, Tevfik Bıyıklıoğlu’nun da Almanca eserlerden yaptığı çeviriler ve bizzat Atatürk’ün bazı konularda yazıları birleştirilerek ortaokullarda ders kitabı olarak okutulan “Vatandaş için medenî bilgiler” kitabı hazırlandı.

Türkiye’de kadınlara siyasi hakların tanınması

Afet İnan, kadın hakları konusundaki çalışmalara büyük ilgi duyuyordu. Atatürk’ün isteği üzerine 3 Nisan 1930 tarihinde Türk Ocağı’nda Türk kadınlarının seçim haklarına ilişkin bir konferans verdi. Söz konusu konferans, Afet İnan’ın verdiği ilk konferanstır. Bu konferans için zamanın en ünlü hatibi Hamdullah Suphi Bey’den dersler alan Afet Hanım’ın giyeceği elbiseyi bizzat Atatürk çizmiş ve gömleği için kendi pırlanta kol düğmelerini hediye etmiştir.
Türk Tarih Kurumu kuruculuğu ve tarih alanında yaptığı çalışmalar

Atatürk, Afet İnan’dan Türk Ocakları Yasası’nın 2’inci ve 3’üncü maddelerinin açıklanması konusunda bir çalışma yapmasını istedi. 27 – 28 Nisan 1930 günlerinde gerçekleşen Türk Ocakları Kongresi’nde Aksaray delegesi olarak söz aldı. Türk Ocaklarının niçin kurulduğunu ve amaçlarının neler olduğunu açıklayan bir coşkulu bir konuşma yaptı. Konuşmasında Türk tarihi ve uygarlığının bilimsel olarak incelenmesini yapacak bir heyet kurulması konusunda bir önerge verdi. Bu önerge kabul edilerek kongreden sonra oluşturulan Türk Tarih Heyeti’nin 16 kişilik kurucu üyeleri arasında yer aldı.

Türk Ocakları, 10 Nisan 1931 yılında Atatürk’ün emriyle kapatıldıktan sonra heyet, aynı kurucularla dernek olma kararı aldı. Dernek, “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti” adıyla çalışmalarına bir süre devam ettikten sonra 3 Ekim 1935 tarihinde Türk Tarih Kurumu adını almıştır. Afet İnan, 1935-1952 ve 1957-1958 yıllarında Türk Tarih Kurumu’nun başkanlığını yapmıştır.

Afet İnan, Türk Tarih Heyeti’nin kurulmasından itibaren yapılan bilimsel çalışmalara katıldı. Heyet, Türk Tarih Tezi’nin temelini oluşturacak olan Türk Tarihinin Ana Hatları adlı kitabı kaleme aldı. 1931-1941 yılları arasında liselerde okutulmuş olan kitabın yazımında Afet Hanım da yer almıştır.

Piri Reis Haritası

1929 yılında Topkapı Sarayı’nın müzeye dönüştürülmesi çalışmaları başladı. Bu çalışmalar sırasında bulunan Piri Reis haritası, Türk Tarih Cemiyeti heyeti tarafından incelendi. Afet hanım bu ekibin içinde yer aldı ve haritanın dünyada tanıtılmasına yönelik çalışmalar yaptı.

Afet İnan’ın akademik yaşamı ve DTCF’de ilk ders

Afet Hanım, 9 Ocak 1936 tarihinde Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin açılışında Türk Tarih Kurumu asbaşkanı sıfatıyla ilk dersi verdi. Kendisine yeni kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde öğretim görevliliği teklif edildi ancak o, bu görevi yüksek lisans ve doktora öğreniminden sonra kabul edebileceğini bildirdi.
Afet İnan, 14 Ekim 1935 tarih ve 40390 sayılı yazı ile Cenevre’de öğrenim görmek üzere görevlendirildi. Cenevre Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Bilimler Fakültesi’nin yakın çağ ve modern tarih bölümünde İsviçreli antropolog Eugene Pittard’ın öğrencisi oldu. “Türk Osmanlı devrinin ekonomik tarihi” adlı tezini sunarak Temmuz 1938’de lisans öğrenimini, Temmuz 1939’da ise “Türk halkının ve Türk tarihinin antropolojik karakteri üzerine” başlıklı tezi ile doktorasını tamamlayarak sosyoloji doktoru unvanını aldı. Doktora çalışması için Anadolu’da 64 bin iskelet kalıntısı üzerinde inceleme yapan Afet Hanım, öğrenim yılları boyunca Cenevre ve Bükreş’te konferanslar vermiş; Türk Tarih Kurumu kongrelerine bildiriler sunarak katılmıştır.

Afet Hanım, 1940 yılında kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olan Rıfat İnan ile evlenip İnan soyadını almıştır. Çiftin bu evlilikten Arı ve Demir adında iki çocukları olmuştur.

Türkiye’ye döndükten sonra Ankara Kız Lisesi’nde derslere devam etmiştir. Aynı sıralarda Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne doçent vekili olarak atandı. 1942’de doçent, 1950’de profesör oldu. Afet İnan, 1950 yılından sonra Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi konularında Ankara Fen Fakültesi’nde, Hacettepe Üniversitesi’nde, Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde, Ankara Harp Okulu’nda dersler verdi.

1961-1962 yıllarında Birleşik Krallık’ta incelemeler yaptı. 1955-1979 arasında da UNESCO Türkiye Milli Komisyonu’nda Türk Tarih Kurumu’nu temsil etti. Ankara Üniversitesi Türkiye Cumhuriyeti ve Türk devrim tarihi kürsüsü başkanlığını yaptı, 1977 yılında bu görevde iken kendi isteğiyle emekli oldu. Emekliliğinde anılarını kaleme almaya başladı.
Afet İnan 8 Haziran 1985 tarihinde, 76 yaşında Ankara’daki evinde geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti. Cenazesi Ankara’da defnedildi.

Afet İnan’ın Eserleri

Türk Tarihinin Ana Hatları (1930)
Medeni Bilgiler ve M.Kemal Atatürk’ün El Yazıları (1968)
Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi (1947)
Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1950)
Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti (1956)