Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Kafadan bacaklılar sınıfına ait olup yumuşakçalar grubunda yer alan bu sekiz bacaklı deniz canlıları büyüleyici sualtı dünyasının en az diğer üyeleri kadar dikkat çekici bir görüntüye sahiptirler. Özellikleri de bir o kadar ilginçtir. Okyanus ve denizlerin garip görünümlü yaratıklarından biri olan ahtapotlar, iki adet göze sahip olmakla birlikte bu gözlerin gelişmişliği oldukça yüksektir. Kafa bölgelerinden yanlara uzanan sekiz ayrı kolları bulunur. Bu kollar, onlara mükemmel bir dokunma hissi sağlarken aynı zamanda düşmanlarından uzaklaşmalarına ve savaşmalarına yardımcı olur.
Tüm dünya okyanuslarında yaşayan ahtapotlar özellikle ılık ve tropikal sularda daha fazla bulunurlar. Bazı türleri okyanusun tabanında kalırken bazı türleri de daha çok su yüzeyine yakın yerlerde yaşar. Derin ve karanlık sularda yaşamayı tercih eden türleri de bulunmaktadır.
[renkbox baslik=”Karidesler Hakkında Bilgi; Karides Nedir? Özellikleri Nelerdir?” link=”https://bilgihanem.com/karides-hakkinda-bilgi/” resim=”https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/08/karides-hakkinda-bilgi.jpg” renk=”kirmizi” yenisekme=”evet”][/renkbox]Denizlerde ve okyanuslarda yaşadıkları için doğal olarak deniz canlılarıyla beslenen ahtapotların deniz tabanında yaşayan türleri deniz solucanları, deniz salyangozları ve kabuklular ile beslenirken; Pasifik’te yaşayan türleri ise yengeçler, karidesler ve ıstakozlarla beslenir. Gözleri ve beyin yapıları gelişmiş bir seviyedeyken omurgaları yoktur. Yumuşak ve esnek yapıları sayesinde gözleri kadar büyük olmayan deliklerden dahi kolayca geçip avlanabilirler ya da av olmaktan kurtulabilirler. Bu yazımızda siz değerli okurlarımızın ahtapotlar hakkında merak ettiği tüm sorulara cevap bulmasını umuyoruz.
Ahtapot Nedir?
Ahtapot; Latince Octopoda bilimsel adıyla bilinen, yumuşak gövdeli ve sekiz adet kolu bulunan bir canlıdır. Kabuksuz kafadan bacaklılar familyasından gelen ahtapotlar, dokunaçlı deniz canlılarının genel adıdır. Bazı kaynaklarda ahtapotların bir mürekkep balığı türü olduğu da geçmektedir. Ahtapot ismi eski Yunancada sekiz ayak anlamına gelmektedir. Yumurtlayarak üreyen bu canlıların dişileri kuluçkaya yatar ve yumurtalardan yavrular çıkana kadar yumurtalarını terk etmez.
2-3 cm boyutunda olan ahtapotlar olduğu gibi 10 metreye kadar değişiklik gösteren boyutları bulunmaktadır. Erişkin bir ahtapotun ağırlığı genellikle 15 kg iken, kollarının açıklığı 4 metre civarındadır. Bu yapıdaki bir ahtapotun bugüne kadarki kaydedilmiş en fazla ağırlığı 71 kg olmuştur. Kuzey Pasifik’te 272 kg ağırlığında ve 9 metre kol açıklığında dev bir ahtapot yaşadığı kaydedilmiştir. Bu dev ahtapotlar ortalama 5 yıl kadar yaşayabilir.
Düşmanlarından saklanmak için üstün zeka yeteneğini kullanan bir canlı türü olan ahtapotlar çok hızlı hareket edebilirler. Çok uzun yıllar yaşamazlar. Yaşam süreleri genellikle üremeleri ile alakalıdır. Üreme organları hormonlarının etkisiyle sindirim bezlerinin aktifliğini kaybetmesine neden olur ve bunun sonucunda ahtapotlar açlıktan ölebilir. Ilık sularda yaşamaları daha uzun süre hayatta kalmalarını sağlayabilir.
Bu enteresan canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için avlanmak zorundadırlar. Kayaların arasına saklanma yetenekleri onların daha iyi avlanmalarını aynı zamanda düşmanlarından saklanmalarına yardımcı olur. Nemli yapıda vücutlara sahip oldukları için karada uzun süre yaşayamazlar fakat nadir de olsa kıyıda bulunan yengeçleri avlamak amacıyla karaya çıktıkları bilinmektedir.
Ahtapotların Özellikleri Nelerdir?
Şaşırtıcı bir hayvan olup çok ilginç özellikler barındıran ahtapotlar yuvarlak gövdeli, şişkin gözlüdür ve sekiz adet kolları bulunur. Genel özellikleri şu şekildedir;
- Kabul görmüş yaklaşık 300 çeşidi vardır.
- Ahtapotların üç adet kalbi bulunur. Bu özelliği onun yaşamını sürdürebilmesi için gereklidir çünkü vücuduna ait olan gücü sonuna kadar kullanabilmesini sağlar.
- Korkusuz ve tehlikeli bilinmesine rağmen aslında ürkek bir canlıdır. Derin denizlerde dış etkenlerden korunabilmek için kayalıklar arasına ve oyuklara gizlenerek yaşarlar.
- Avlanacakları esnada daha cesaretli olan ahtapotlar bazen köpek balıkları gibi büyük hayvanlara saldırabilir.
- Ahtapotun bir kolunun kopması durumunda kopan kolun yerine bir yenisi çıkar.
- Kendini tehdit altında hissettiğinde suyu karartan ve bu sayede saldırganın kafasının karışmasına sebep olan bir mürekkep sıvısı salgılarlar.
- Yumuşakçalar grubundaki ahtapot ve mürekkep balığı büyük bir beyin yapısına sahiptirler. Beyin büyüklükleri bazı omurgalı canlıların beyin-vücut oranına göre daha fazladır.
- Tıpkı bukalemunlar gibi bulundukları ortamın rengine göre renk değiştirebilirler. Bu sayede kolayca kamufle olabilirler ve bulundukları ortama uyum sağlayabilirler.
- Renk değiştirebilme özelliklerinden dolayı ahtapotlara “deniz bukalemunu” da denilebilmektedir.
- Büründükleri renkler ortama göre farklılık gösterip genellikle gri, kahverengi, pembe, mavi veya yeşil olabilir.
- Bazen de diğer ahtapotlarla iletişim kurabilmek için renk değişikliği yapabilirler.
- Vücutlarında siyah, kahverengi, erguvan ve lekeler bulunur.
- Hareket etme yeteneğini kafasından çıkan sekiz adet koldan alır. Her bir kolda iki sıra vantuz bulunur.
- Avı yakalamak ve sarmak kollarında bulunan vantuzlar sayesindedir. Vantuzlar avlayacağı hayvana yapışır ve kaçmasını engeller. Tükürük bezlerinden salgılanan zehir ile öldürüp güçlü çeneleriyle avını parçalarlar.
- Ahtapotların sinir nöronları kollarındadır.
- Kayaların üzerinde sürünmek haricinde emici kolları sayesinde zeminde sürünerek hareket ederler ve emilen suyu basınç ile sifondan püskürterek yüksek bir hızla geri gitme yeteneğine sahiptirler.
- Tehlike görmediği zamanlarda kollar arasındaki perdeyi çırparak suda yüzebilirler.
- Ahtapotlar huniye benzer biçimdeki kafalarının altındaki düzenekten hızlıca su çekip boşaltabilir ve bu sayede de kolayca hareket edebilir.
- Ahtapotların tükürüğü zehirlidir.
- Üstün zeka yetenekleri sayesinde sevdiği bir besin olan midyelerin kabukları arasına taş koyarak kapanmalarını engellerler.
- Kendisini tehlikede hissettiğinde su püskürterek düşmanlarını uzaklaştırabilir.
- Saldırgan canlılar değildirler. Tahrik edildiklerinde ısırabilirler.
- Püskürttükleri suyun yarattığı zıt etkiyle hızlı bir şekilde fırlayabilirler.
- Yapılan bazı deneylerde ahtapotların uzun süreli hafıza sahibi canlılar oldukları gözlemlenmiştir.
- Gerçekliği henüz kanıtlanmasa da öğrenme yeteneklerinin olduğu da düşünülmektedir.
- Ahtapotlar problem çözebilecek kapasitede canlılardır, oyun olarak tanımlanabilecek hareketler sergileyebilmektedirler.
- Bu canlıların labirentleri aştıkları, konulan bazı hedefleri buldukları, renkli düğüm ve örgüleri çözebildikleri gözlemlenmiştir.
- Deniz altında ses çıkarabilen ve parlak renge sahip nesneler ahtapotların ilgisini çekmektedir.
- Büyük hayvanlardan ve insanlardan çekinirler.
- Kompleks bir beyin yapısına sahip olan tek canlıdır.
- Ahtapotların avlanma şekli pusu türü avlanmadır. Bazı avlarını zehirli tükürükleriyle felce uğrattıktan sonra yerler.
- Ahtapot eti insanlar tarafından yenebilir. Ülkemizde en çok Ayvalık civarlarında avlanır. Etinden ahtapot salatası, yahnisi ve kızartması yapılır.
Ahtapotlarda Üreme Nasıl Olur?
Eşeyli olarak üreyen canlılar grubunda olan ahtapotlar yumurtayla ürer. Dişi ahtapotlar 16-18 aylıkken olgunluğa erişirken, erkekler 8-10 aylıkken olgunluğa erişmektedir. Dişi ahtapotlar çoğunlukla yumurtladıktan kısa süre sonra öldükleri için dişilerde olgunluğa erişme zamanı onların yaşam sürelerini belirler. Erkekler dişilere oranla daha uzun yaşarlar.
Çiftleşme esnasında erkek, dişi ahtapota yaklaşıp dişinin ağzına oturur ve kolunu dişinin manto boşluğundan içeri sokup spermlerini bırakır. Çiftleşme birkaç saat sürebilir. Dişi ve erkek bu işlemi bir hafta boyunca tekrarlar.
Dişi ahtapot yumurtlama için güvenli bir yer bulmalıdır çünkü yumurtaları rahatsız olmamalıdır. Dişiler bazen sayısı 400.000 kadar çıkan yumurta üretebilirler. Döllenen yumurtalar ovaryumdan salgılanan sıvı sayesinde dışarı atılır. Bir yuva bulan dişi, yuvanın güvenliği için delik ve çatlakları bulduğu ufak taşlarla kapatır.
Yavrular yumurtadan çıkana kadar anne ahtapot kesinlikle yumurtalarını terk etmez. Açlıkla mücadele etse bile yumurtalarını bırakmayan dişiler acıktıklarında kendi kollarını dahi yiyebilmektedirler. 20-25 gün içerisinde çatlayan yumurtalardan yavrular çıkınca dişi ahtapotun yaşamı son bulur.
Ahtapotların Tarihçesi
Oldukça köklü bir geçmişi bulunan ahtapotların 296 milyon yıl kadar önce yaşadıkları bilinmektedir. Hatta günümüzden çok uzun yıllar önce yaşamış olan dinozorlardan dahi önce yaşadıkları tespit edilmiştir.
Ahtapotlar Zehirli midir?
Ahtapot türlerinin tamamında belli bir miktarda zehir bulunur. İnsanlar için ölümcül oranda zehir taşıyabilen tür ise mavi benekli ahtapottur (Haoalochlaena lunulata). Dünya üzerindeki en zehirli ahtapot olan bu canlı bir ısırıkta insanı öldürebilir. Herhangi bir panzehri ise henüz bulunmamaktadır. Bu zehirli türler Pasifik Okyanusu’nun doğusunda mevcutken ülkemizde zehirli ahtapot bulunmaz.
Zehir, genellikle tükürüklerinde bulunur ve bunu bazı avlarını felce uğratıp tüketmek için kullanırlar. Bu zehri yengeç ve ıstakozlarından solungaçlarından içeriye akıttıkları bilinmektedir. Saldırgan yapılı olmamalarına karşın daha çok hareket eden canlılara saldırmaktadırlar.
Ahtapotların Bilimsel Sınıflandırması
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Mollusca (Yumuşakçalar)
Sınıf: Cephalopoda (Kafadan bacaklılar)
Takım: Octopoda
Familya: Octopodidae
Cins: Octopus
