Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Armadillo ya da bilinen yaygın ismiyle tatu, plasental memeli bir hayvandır. Sahip oldukları zırh vücutlarını dış etkenlerden korumaya yarar ve bu görüntüleriyle tespih böceğini andırırlar. Koku alma duyuları oldukça gelişmiş olan bu canlılar genellikle böcek ve solucanla beslenirler. Gelişmiş koku alma duyularının aksine görme duyuları zayıftır.
Toprak kazma yeteneği de çok iyi olan armadilloların kuyruk dahil 75 cm civarında uzunlukları vardır. Toprağı kazarken son derece hızlı hareket ederler ve toz altında kalmamak amacıyla uzun süre (yaklaşık 6 dakika) nefes tutabilme özelliğiyle de dikkat çekerler. Bir defada dört yavru dünyaya gelir ve doğan yavruların dördü de aynı cinsiyettedir. Birçok türü olan armadillolar üzerindeki çizgiler sayesinde birbirlerinden ayrılırlar.
[renkbox baslik=”Ejderhalar Hakkında Bilgi; Ejderha Nedir? Özellikleri Nelerdir?” link=”https://bilgihanem.com/ejderhalar-hakkinda-bilgi/” resim=”https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/02/ejderhalar-hakkinda-bilgi-ejderha-nedir-ozellikleri-nelerdir.jpg” renk=”kirmizi” yenisekme=”evet”][/renkbox]Sosyal yaratıklar olmayan armadillolar uykuyu çok severler ve National Geographic’e göre günün yaklaşık 16 saatini yuvalarında uyuyarak geçirirler. Çiftleşmek veya soğuktan korunmak amacıyla birbirlerine yaklaşırlar. Düşük metabolizma hızları ve vücutlarında yağ depolarının bulunmaması onları soğuğa karşı dayanıksız kılar.
Armadillo (Tatu) Nedir?
Vücudu koruyucu özellikteki sert bir kabukla örtülü, böcek yiyen olarak adlandırılan küçük bir memeli hayvan türüdür. Bu kabuk genellikle bedenlerinin tamamını kaplayıp çokgen pullardan oluşur. Kaplumbağaların savaşçı ve zırha bürünmüş hallerine benzerler. Bu ilginç görünümlü canlılar Kuzey ve Güney Amerika’ya özgü olmakla birlikte yalnızca tek türü (dokuz bantlı armadillo) Amerika’da bulunmaktadır.
Armadillo, İspanyolca’da “küçük zırhlı” anlamına gelip sahip oldukları zırhtan dolayı bu ismi almışlardır. Sert olduğu kadar esnek de olan bu koruyucu kabukları hareket yeteneklerini ya da kıvrılmalarını engellemez. Yavrularda yumuşak olan dış yapılar büyüdükçe sertleşir. Hayvanın sırtındaki pullar, tehlike anında adeta bir top gibi yuvarlaklaşan dokuz sıra kastan meydana gelir.
Aynı zamanda iyi bir yüzücüdürler. Boyları 15 cm ile 1.5 metre arasında farklılık gösterebilir. Yine National Geographic’e göre 1.5 metre uzunluğundakiler dev armadillo olarak adlandırılıp bu türlerin nesilleri tükenmek üzeredir. Sahip olduğu güçlü tırnaklarıyla karınca yuvalarını kolayca açar, uzun ve yapışkan dilleriyle avını kolayca yakalarlar. Diğer memelilerin aksine vücut ısıları düşük olan bu canlıların temel avcıları ayılar, kurtlar, yabani kedi türleri ve pumalardır.
Bu hayvanların çoğu ekvatora yakın ılıman iklimleri tercih eder. Yaşadıkları bölgede hangi tür toprak türü bulunduğu konusunda seçici davranırlar. Çoğunlukla gevşek ve gözenekli olan kumlu toprakları severler. Bu toprak tipi onların yiyecek bulmasını ve yuvalarını inşa ermesini kolaylaştır.
Armadilloların Özellikleri Nelerdir?
En az görüntüleri kadar ilginç özelliklere sahip bu canlıların sizi şaşırtacak birçok özelliği bulunuyor. Bunları listeleyecek olursak:
- Temel yiyecekleri böcekler olan bu hayvanlar yılda ortalama 100 kg böcek tüketirler.
- Armadillolar yalnız, çiftler halinde veya küçük gruplar halinde yaşarlar.
- Tehlike anında kaçmanın veya yuvaya gizlenmenin yanı sıra bazı armadillo türlerinin çeşitli sesler çıkardığı bilinmektedir. Örneğin; Peludos türü veya kıllı armadillolar hırıltılı sesler çıkarırken, Mulita türü ise bir insan dilinin hızlı bir biçimde çarpmasına benzer sesler çıkarır.
- Düşmanlarından korunmak için bazen bitkilerin arasına saklanırken bazen de bir yerden diğer yere sıçrayıp düşmanlarını ürkütebilirler.
- Bir armadillo, toprağı bir köpekten daha hızla kazabilir.
- Sahip oldukları zırh, başının üstünü, uzuvlarının üst kısımlarını ve kuyruğunu örter. Aynı zamanda bu tarz zırhı bulunan tek memeli canlı türüdür.
- Zırhları tehlike ve düşmanlarının yanı sıra onları dikenli bazı bitkiler ile kaktüslerden de korur.
- Alt bölgesinde bulunmayan zırhlı dış yapı, yumuşak deri ve kürkle kaplıdır.
- Armadillolar insanlar dışında cüzzam hastalığına yakalanan birkaç canlı türünden biridir ve bu nedenle bu hastalığın araştırılmasında kullanılırlar.
- Tehlike anında büründükleri top şekli hayvanın sadece zırhlı bölgelerini açıkta bırakır.
- Yağmur ormanları, otlaklar ve yarı-çöller dahil ılıman ve sıcak habitatlarda yaşarlar.
- Genellikle geceleri avlarının peşine düşerler.
- Dev armadillolar günde yaklaşık 18 saat uyurlar.
- Dokuz bantlı armadillo rutin olarak aynı dörtlü gruplara sahip olduğu bilinen tek memelidir.
- En ilginç özellikleri, dişlerinin mineyle kaplı olmamasıdır ve dişler son derece yumuşaktır. Bu, doğanın bir çelişkisi olarak nitelendirilebilir. Vücudunun çoğu bölgesi sert zırhla kaplı olmasının aksine dişlerinin yumuşak olması tuhaftır.
- Ön dişleri olmayan ağızlarında, minesiz azı dişleri bulunur.
- Dişlerinin yumuşak olması, karınca, termit, larva (kurt), kabuksuz böcekler gibi yumuşak besinlerle beslenmesini mecburi kılmıştır.
- Armadilloların çoğu sadece bir dizi dişle doğar. Dev olanları ise 100 kadar dişe sahip olur.
- Böceklerin yanı sıra, armadillolar küçük omurgalıları, bitkileri ve bazı meyveleri besin olarak tüketirler.
- Meksikalılar tarafından eti için avlanmaktadırlar.
- Soğuk havalarda grup halindeki birkaç armadillo vücut ısılarını paylaşmak için bir yuvada toplanabilir.
- Bu hayvanların erkek olanlarında penis büyüklüğü cüsselerinin 2/3’ü oranında olabilmektedir.
- Yaklaşık 20 kadar türü bulunmaktadır.
- İyi yüzmelerinin yanı sıra hava yutup suyun üzerinde öylece kalabilirler.
- “Yumuşak kuyruklular” diye adlandırılan tür hariç, bütün armadillolarda kuyruk da bir zırhla örtülüdür.
- Bu tuhaf yaratıklar bir sıçrayışta 1 metreye kadar yükselebilirler.
- Amerikan İç Savaşı sırasında kıtlık yaşayan insanlar bu hayvanın etini yiyerek hayatta kalabilmişlerdir. Bu yüzden “Amerikan domuzu” veya “Vahşi Batı’nın Domuzu” gibi isimlerle de anılabilir.
- Armadilloların retinalarında koni hücreleri olmadığından renkleri ayırt edemezler.
- Büyüklük ve renk bakımından çok çeşitli olmakla birlikte; siyah, kırmızı, gri veya sarımsı renklere sahip olabilirler.
Armadillolarda Üreme Nasıl Olur?
Memeli sınıfında yer alan bu canlılarda üreme mevsimleri türden türe değişmektedir. Yıl boyunca üreyebilen türleri de mevcuttur. 2-5 ay arası süren gebelikleri bulunan dişiler yavrularını 2 ila 4 ay boyunca emzirir. Babaları yavruların yetişmesini beklemez, onları terk eder.
Bebek armadilloların doğduklarında derileri yumuşak ve gridir. Büyüdükçe kabuklar sertleşir. 9-12 ayda olgunlaşırlar. Ömürleri 4-30 yıl arasında değişir. Hayvanat bahçesindekiler doğadakilere oranla daha uzun yaşar.
Armadillo Türleri Nelerdir?
Yaklaşık 20 civarında çeşidi bulunan bu hayvanlardan dokuz bantlı armadillo, ABD’de bulunan tek türdür. Küçük bir tür olan pembe peri armadilloları hakkında ise az bilgi mevcuttur.
Dünyanın kırılgan hayvanlar türlerinden biri olduğu için araştırma amaçlı kafese kapatıldıklarında dahi ölmüş, bu nedenle hakkında çok az şey bilinmektedir. Ayrıca kum içerisinde delik açma hızları bir balığın suda yüzme hızı kadar olduğu için bu hayvanlara “kum yüzücüsü” ismiyle de bilinirler.
Türleri listeleyecek olursak:
- Dasypus novemcinctus – Dokuz bantlı armadillo
- Dasypus septemcinctus – Yedi bantlı armadillo
- Calyptophractus retusus – Büyük peri armadillo
- Chaetophractus vellerosus – Kıllı armadillo çığlık
- Chlamyphorus truncatus – Pembe peri armadillo
- Euphractus sexcinctus – Altı bantlı armadillo
- Cabassous centralis – Kuzey çıplak kuyruklu armadillo
- Priodontes maximus – Dev armadillo
- Tolypeutes tricinctus – Brezilya üç bantlı armadillo
Armadilloların Vücut Yapısı Nasıldır?
Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyinden, Güney Amerika’nın aşağılarına kadarki geniş bölgede on farklı tür armadillo yaşar.
Yukarı kesimde yaşayanların vücutlarında üst kısmı kemikli bir kabuk bulunur. Bu yapı, baş üzerinde bir, sırtta iki ayrı parça olmak üzere üç kısımdan oluşur. Sırttaki iki parça, eğilip bükülebilir hareketli kuşaklardan oluşan bir ara kısımla bağlantılıdır. Bu ara kuşak hayvanın kıvrılmasını ve dönmesini sağlar.
Orta kesimdeki bantların (kuşakların) sayısı, bazen hayvanı adlandırmak ve tanımlamak için yararlı olur. Kuşak sayısı türlere göre farklılaşabilir.
Armadillolar Düşmanlarından Nasıl Korunur?
Düşmanlarına karşı genellikle iki şekilde korunan armadillolar ya koşarak hızlı bir şekilde kaçmayı ya da çukur-tünel kazarak saklanmayı tercih ederler. Sadece üç bantlı armadilloların korunma şekli bu yöntemlerden farklıdır. Diğer türlerden daha ağır olduğundan yuvarlak bir top gibi kendini toplar ve öylece hareketsiz durur.
Armadilloların Bilimsel Sınıflandırması
Âlem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Üst takım: Xenarthra
Takım: Cingulata
Familya: Armadillidae
Cins: Armadillo
