Arşimet Burgusu Nedir?

Arşimet Burgusu, kullanıldığı alanda ki alt ve üst sular arasında bulunan kot farkından dolayı ortaya çıkan potansiyel enerji, bu türbin aracılığıyla gerçek enerjiye çevrilmektedir. Bu türbin için aynı zamanda “Burgu Türbini” tabiri de kullanılmaktadır.

Bu cihazın Yunan matematik dehası Arşimet (Archimedes ze Syrakus) tarafından icat edildiği bilinmektedir. İlk defa Antik dönemde ortaya çıkan bu türbin günümüze gelinceye kadar birçok bilim adamı tarafından incelenmiş ve farklı amaçlar içinde kullanılıp kullanılamayacağıyla ilgili olarak çalışmalar yapılmıştır. Genel anlamda incelenecek olursa bu cihazı “Su Türbini” şeklinde sınıflandırmamız mümkün olacaktır.

Gelişim Süreci

• Arşimet (Archimedes ze Syrakus) tarafından icat edildiği bilinmektedir. (M.Ö 287-212)
• 1819 yılında Fransız mühendis ve fizikçi Claude-Louis Navier, Arşimet burgusunun su değirmeni olarak kullanılmasıyla ilgili olarak görüşleri olmuştur.
• 1922’de William Moerscher, Amerika’da hidrodinamik burgu türbinini patent altına almıştır.
• 1990’da Radlik ve Brada, Arşimet burgusuna türbin olarak çalışması için yatak geliştirmişlerdir.
• 1990’larda ise Ing. Karl-August Radlik (1912–2001) ve Profesör Karel Brada Arşimet burgusunun su türbini olarak kullanılabilmesi için yatak geliştirmişlerdir.
• İlk model türbininin test edilmesi 1995 ve 1996 seneleri arasında Prag’da gerçekleştirilmiştir.
• 1997 senesine gelindiğinde “Çek Firması” SIGMA Hranice, Ing. Karel-August Radlik ve Profesör Karel Brada liderliğinde Arşimed burgu türbinine ait ilk prototipi geliştirme başarısı sağlanmıştır. Bu prototip daha sonra Almanya’da Obere Schlägweidmühle’ye kurulmuştur.
• Günümüzde ise özellikle Avrupa’da çok sayıda küçük-ölçekli de olsa hidro elektrik santrallerinin kurulumu sağlanmıştır.
• Polonya bulunan ilk Arşimet Burgu Türbini, Hranice merkezli Çek Firması GESS-CZ, s.r.o. tarafından Haziran 2011’de Jastrzębia pod Radomilem Havzası’nda yer alan Radomka Nehri’ne kurulmuştur.

Arşimet Burgusu, uygulama yerleri bakımından su değirmenleriyle benzer özelliklere sahiptir. Fakat Burgu türbini verim bakımından daha fazla enerji üretimi sağlamaktadır.

Türbin; Arşimet Burgusu biçiminde ki rotor (Makinelerin dönen bölümlerini) ve bu rotoru barındıran yarı silindir yataktan meydana gelmektedir. Türbine giren su, meydana getirdiği Eylemsizlik momenti (Atalet momenti) ile bıçakların dönmesini ve türbinin çalışmasını sağlamaktadır. Türbinden çıkan su serbestçe akarsuya akmaktadır. Burgunun üst kısımında dişli kutusu ile bağlantılı jeneratör bulunmaktadır.

• Eylemsizlik momenti yada atalet momenti, dönme hareketi yapan bir cismin dönme eylemsizliğidir.

Arşimet burgu türbinleri, diğer konvansiyol su türbinlerinden çok daha kullanışlı ve fonksiyoneldir. Arşimet burgu türbinlerinin benzer türbinlerin aksine daha düşük kot farklarındaki (1 m ile 10 m arası) ve daha küçük debilerdeki (0,1 m³/sn ile 10 m³/sn) akarsularda kurulabilme özelliği bulunmaktadır.

Bu türbinin en büyük özelliklerinden birisi de yapısından dolayı yavaş bir şekilde dönen bıçakların suda bulunan canlı hayata zarar vermemesidir. Bu özelliğinden dolayıdır ki “Balık Dostu” olarak da ifade edilmektedir. Bu türbin özellikle canlı hayatın korunması gereken bölgelerde kullanılabilmektedir.

By Kaynuka