Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Asansör nedir? Asansör, belirli yüksekliklere insan ve eşya taşıyarak hizmet veren, esnek olmayan, bir taşıyıcıdır. Taşıyıcı bir Askıya sahip yatay düzlemle 15 dereceden fazla bir açı oluşturan kılavuzlar boyunca hareket eder. insanların ve yüklerin taşınmasına yardımcı olan taşıyıcı tertibattır.
Asansörler ile ilgili fikir ve uygulamalar çok eski zamanlara uzanmaktadır.
Romalı mimar Vitruv’ un yazılarından, millattan önce 285-212 yılları arasında yaşamış olan Arşimed tarafından milattan önce 236 yılında el ile çalıştırılan basit bir vinç şeklinde kaldırma makinası yapıldığı anlaşılmaktadır.
ilk karşı ağırlıklı asansör
XVI. yüzyılda Fransız Velayer tarafından yapılmış olan ilk karşı ağırlıklı asansör, ‘Uçan İskemle’ olarak adlandırılmıştır.
Direkt hidrolik tahrikli yük asansörler ilk kez 1830 yılında İngiltere’ de yapılmıştır.
1835 yılında buhar makinası ile çalışan bir transmisyon milinden kayışla hareket alan ‘Teagle’ denilen asansör yapılmıştır.
İlk asansör güvenlik tertibatı; 1853 yılında düşmeye karşı emniyet düzeneği olan Elisha Graves Otis (1811-1861), New York’ ta kurarak seyirciler önünde bizzat halatı keserek güvenliği ispatladı.
Sürekli çalışan bir transmisyon milinden düz ve ters kayışlarla hareket almak yerine, kendi buhar makinesi ile çalışan asansörü yaptı.
Buhar makinesi ile çalışan ilk insan asansörü 1857’de Broadwey’de kuruldu. New York şehrinde buhar borusu şebekesi yapılması buharlı asansörlerin yaygın olarak kullanılmasını sağladı.
Büyük şehirlerde basınçlı su şebekesi kuruluşu ve hidrolik asansör yapımı konusuna yönelmede etkili olmuştur. Paris’te ilk ‘güvenli hidrolik asansör’ Leon Edoux tarafından yapılmış olup 1867 Paris sergisinde tanıtılmıştır.
Otis firması 1878 yılında indirekt askı sistemi kullanarak hidrolik asansörü yaptı.
Aynı yıl içinde Otis bir yenilikle hız regülatörü ilavesi yapıp asansör paraşüt düzenini geliştirdi.
01.05.1889 tarihinde işletmeye açılan Eiffel Kulesi’nde üç ayrı firmanın yapmış olduğu hidrolik asansörler, üç kademede ve toplam 7 dakikada (300 m) insanları yukarı çıkarabiliyordu.
İlk Elektrikli Asansör
İlk elektrikli asansör, 1880 yılında Werner Von Siemens tarafından yapılmış olup tasarım kremeyerli tırmanan asansör modeli olmuştur.
1889’da ünlü asansör firması Otis, sonsuz vida mekanizmalı ve halat tamburlu elektrik motoru ile direkt bağlantılı asansör vinci yapmıştır.
1892 yılında Otis tarafından Ward-Leonard tahriki uygulandı ve 1894 yılında ise basma düğmeli kumandayı geliştirmiştir.
1900 yılında Fransız De Bueren, New York’ta redüktörsüz (gearless) asansör vincini yaparak German_American House’u kurmuştur.
1904’ te ünlü Otis firması, redüktörsüz ve tahrik kasnaklı asansör vinci yapmış olup tahrik kasnaklı vincin, asansör tahrikinde uygulanan diğer tasarımlarına göre önemli üstünlükleri vardır.
1915 yılında Otis firması mühendisleri tarafından ‘hassas seviye düzeni’ geliştirildi ve bu daha çok savaş gemilerinde uygulandı.
1927 yılında tahrik kasnaklı asansörler üzerinde –İng Hymnans ve Hellborn ayrıca Prof. Donadt tarafından yapılan bilimsel araştırma ve yayınlardan sonra, çeşitli yiv profil şekilleri ile yapım tarzı gelişimini tamamlamış ve günümüze kadar ulaşmıştır.
Son yarım yüzyıl içinde işletme güvenliğini, kullanma rahatlığı ve kolaylığını arttırıcı yönde özellikle de elektrik ve elektronik olarak büyük ilerlemeler görülmüştür.
Adansör hızı
Asansör hızları son yirmi yıl içinde hızla arttı. En hızlı olanları dakikada 500 metreye (8.33 m/s) kadar çıkabilen asansörler şimdilerde dakikada 750 metre (12,5 m/s) mesafe kat edebiliyor.
Türkiye’ de 1892 Alxander Valley tarafından inşa edilen ilk elektrikli asansör Beyoğlu’nda Perpa Palas Oteli’ dir.
1907 yılında İzmir’de Musevi vatandaşımız Nesim Levi tarafından Karataş semtinde 55 metre seyir mesafeli 2 adet buharla çalışan asansör inşa edilmiştir.
