Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
İngilizce science fiction, Türkçede bilim kurgu ve bilim kurgu olarak kullanılmaktadır. Türk Dil Kurumu (TDK) ya göre bilim kurgu, Dil Deneği Sözlüğüne göre de bilim kurgu şeklinde yazılmalıdır. Çağdaş bilim verileriyle düş gücünden oluşan film, roman, vb. olarak tanımlanır. Bilim kurgunun sinema, romanve hikayede önemli örnekleri vardır. Klasik sanat akımlarının olağan gelişimi dışına çıkan bilimkurgu eserlerin gelişmesi, alt dallarının ortaya çıkması bilim kurgunun tanımını yapmak da zorlaşmıştır.
Bilim kurgu, yakın ya da uzak gelecek ile ilgili öykülerin bugün olası olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını da kullanarak oluşturulmasıdır. Her zaman geleceği değil bazen geçmişi de kurgulayabilir. Bilim kurgu kitap, sanat eserleri, televizyon, film, bilgisayar oyunları, tiyatro eserleri ve diğer kitle iletişim araçlarında bulunabilir.
Bilim kurgu eserlerinin fantastik eserlerden farkı hikâye kapsamındaki kurgusal ögelerin çoklukla doğa kanunları üzerine yapılmış bilimsel önermeler ya da ispatlar dahilinde olası olmasıdır (yine de hikâyedeki bazı ögeler hala tamamen yaratıcı kurgulardan ibarettir).
Damon Knight “bilim kurgu söylediğimiz zaman gösterdiğimiz şeydir.” demiştir. Mark C. Glassy, bilimkurgu tanımını pornografiye benzeterek “Onun ne olduğunu bilmezsiniz ama onu görünce tanırsınız.” der. Nabokov’a göre bilim kurgunun tanımı doğru yapıldığında, William Shakespeare’in The Tempest adlı oyununu bir bilimkurgu eseri olacaktır.
Bili kurgunun Alt Türleri
Bilikurgu, yapısı gereği büyük bütçeler ve pazarlama mekanizmalarıyla içli dışlı olmak zorundadır. Bu nedenle yapımcılar ve pazarlamacılar ile eleştirmenler arasında farklılı yaklaşımlar ortaya çıkmaktadır. Bilimkurgunun alt dallarının kategorilere ayrılmış halleri, tür olarak net ifadelerle anılması bu nedenle zorlaşmaktadır.
Katı Bilimkurgu
Adından da anlaşılabileceği gibi pozitif bilimlere (fizik, astrofizik, kimya gibi), bilimsel esaslara bağlı kalmak kaydıyla sonrasını da irdeleyen tarzda ileri teknolojilerin dünyasını betimleyen bir türdür. Bir çok yanılgılı öngürüyle beraber gerçekleşen öngürüler çoğunluktadır. Aynı zamanda birer bilim insanı olan Gregory Benford ve Geoffrey A. Landis katı bilim kurgu yazarlarındandırlar. Rudy Rucker ve Vernor Vinge ise matematikçi ve yazardırlar. Larry Niven, Robert J. Sawyer, Hal Clement, Stephen Baxter Katı Bilimkurgu’nun diğer önemli yazarlarıdır.
Sosyal Bilim kurgu
Toplumbilim, ruhbilim, iktisat, siyasal bilimler ve antropoloji gibi sosyal bilimleri konu edinen bilimkurgu eserlerini tanımlamak için Sosyal Bilimkurgu kavramı kullanılmaktadır. Ursula K. Le Guin ve Philip K. Dick bu türün en önemli isimleridir. Sosyal Bilimkurgu terimi öncelikli olarak karakterler ve duygular üzerine odaklanan hikâyeleri tanımlar. Ütopya (ideal toplum düşüncesi) ve distopya (ütopik toplum anlayışının anti-tezi) hikâyeleri sosyal bilim kurgunun dallarıdır. George Orwell’in büyük yapıtı 1984 sosyal bilim kurgu örneğidir.
Cyberpunk
Cyberpunk türü, Bruce Bethke’nin 1983 yılında yayımlanan “Cyberpunk” adlı kısa öyküsüyle ortaya çıkmıştır. Konular çoğunlukla yakın gelecekte ve distopyan bir ortamda geçmektedir. Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, İnternet (ya da siber uzay) ve şirketlerin devletlerden daha etkin olduğu demokrasi ötesi toplumsal kontrol sistemlerini tema olarak işlemektdir. Nihilizm, post-modernizm ve kara film teknikleri yaygın olarak kullanılır. William Gibson, Bruce Sterling, Alfred Bester ve Pat Cadigan Cyberpunk türü eserlere imza atan yazarlardır. 1982 yapımı Blade Runner filmi, görsel cyberpunk türünün iyi bir örneğidir.
Zamanda Yolculuk
- ve 19. yüzyıllara kadar uzanan bir geçmişe sahip olan zamanda yolculuk hikayelerinin en popüler örneği H. G. Wells’in Zaman Makinası romanıdır. Zamanda yolculuk türü için Uzay Yolu adlı dizinin dizinin “Sonsuzluğun Kıyısındaki Şehir” bölümü örnek gösterilmektedir. Yakın zamanda gösterilen “Doctor Who” adlı uzun soluklu dizide, zaman yolculuğu ile ilgili örnekler sunulmuştur.
Alternatif Tarih
Tarihsel olayların farklı şekilde gerçekleşmesi önermesi üzerine kurulu olan Alternatif Tarih türüne örnek olarak Ward Moore’un Amerikan İç Savaşını Güneylilerin kazandığı Bring the Jubilee si gösterilmektedir. Yine bu türün dikkat çeken diğer örnekleri arasında; II. Dünya Savaşını Almanya ve Japonya’nın kazandığı Philip K. Dick’in The Man in the High Castle ı sayılabilir. Alternatif Tarih türünün önde gelen yazarlarından biri Harry Turtledove’dir.
Askeri bilimkurgu
Askeri bilim kurgu ulusal, gezegenlerarası ya da evrenlerarası silahlı güçlerin çatışması üzerine kurulur; öncelikli karakterler genellikle askerlerdir. Hikâyeler askeri teknoloji ile ilgili detaylar, prosedürler, törenler ve askeri tarih içerir; askeri hikâyeler tarihsel çatışmalarla paralellik ihtiva edebilir. Gordon Dickson’un Dorsai romanları ve Heinlein’in Yıldızgemisi Askerleri erken dönem örnekleridir.
İnsanüstü varlıklar
İnsanüstü varlıklarla ilgili hikâyeler olağanüstü yeteneklere sahip canlıların ortaya çıkmasını konu etmektedir.
Dünyanın Sonu
Mahşer kurgusu nükleer savaş, salgın hastalıklar ya da diğer afetler sonucunda uygarlığın sonunun gelmesini ya da afetler sonrası dünyanın durumunu konu alır. George R. Stewart’ın Earth Abides ve Pat Frank’ın Alas, Babylon romanları türün tipik örnekleridir.
Uzay operası
Konusunun tamamı ya da bir kısmı uzayda geçen, ve güçlü (bazen de hayali) teknoloji ve kabiliyetlere sahip rakipler arasındaki çatışmayı da içeren romantik hikâyeler, çoklukla melodramatik maceralardır. Alastair Reynolds’un Revelation Space serisi ve çok popüler olan Star Wars üçlemeleri bu türün örnekleridir.
Uzay westerni
Amerikalı western hikâyelerini fütüristik uzay arka planında sunmasıyla aslında Uzay Operası’nın bir alt türü olarak değerlendirilebilir. Joss Whedon’un Firefly TV serisi ve devam filmi Serenity Uzay Westerni türünün en iyi örnekleri olarak gösterilir.
Diğer alt türler
Feminist bilim kurgu, New Wave ve Buhar Çılgınlığı(Steampunk). Bu türler dışında genellikle bilimkurgu ile karıştırılan Fantastik Edebiyat, Korku Edebiyatı, Gizemci Edebiyat ve Süperkahraman Edebiyatı “bilimkurguyla ilgili türler” olarak değerlendirilmektedir.
Dünyada Bilimkurgu
Bilim kurgu, tüm dünyada büyük ilgi görmektedir. Bilimkurgu hayranları irili ufaklı ölçeklerde organizasyonlar, hayran toplulukları, edebiyat kulüpleri, internet siteleri etrafında toplanmışlardır.
Bilimkurgu Ödülleri
Dünya Bilimkurgu Cemiyeti tarafından dağıtılan Hugo Ödülü ve SFWA’nın dağıttığı Nebula Ödülü, bilimkurgu dünyasının en saygın ödülleri dir. Yine Bilimkurgu, Fantezi ve Korku Filmleri Akademisi tarafından dağıtılan, Saturn Ödülü de önemlidir. BU ödüllerden başka dünyanın değişik ülkelerinde önemli film festivallleri yapılmakta ve bilimkurgu türündeki filmlere de özel kategori ayrılmakta ve ödüller verilmektedir.
Türkiye’de Bilimkurgu
İngilizce konuşulan ülkelerin bir tür olarak kullandığı science fiction, Türkçede ilk kez Orhan Duru tarafından “bilim kurgu” olarak kullanılmıştır. Çizgi roman alanında, Yalçın Didman’ın Eksi Seksen ismli kitabı, Uğur Uludağ’ın Üçüncü Türden Yakın İlişkiler, adlı tiyatro oyunu Türkiye’nin bu alandaki ilk bilim-kurgu eseridir. Türk sinemasında Turist Ömer Uzay Yolunda, Dünyayı Kurtaran Adam ve Gora filmleri ise konusu uzay olan ancak bilimkurgu ölçeğine erişemeyen teknik özelliklere sahip komedi veya absürd türü filmler olarak değerlendirilmektedir.
