Maksim Gorki Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Aleksey Maksimoviç Peşkov, bilinen adıyla Maksim Gorki 28 Mart 1868 tarihinde Rusya’nın Nijniy Novgorod kentinde doğmuştur. 5 yaşındayken babasını kaybeder ve annesi yeniden evlenir. 11 yaşında annesi de ölünce, anneannesi ve büyük babası tarafından Astrahan’da büyütülür. Anneannesinin anlattığı masallar onu çok etkiler. Gorki yalnızca birkaç ay okula gidebilir. 8 yaşından itibaren çok ağır koşullarda çalışmak zorunda kalan Aleksey Maksimoviç Peşkov, Rus işçi sınıfını en iyi tanıyan yazardır.

Bir gemide bulaşıkçılık yaptığı sırada büyük bir okuma tutkusu edinmiştir. İlk gençlik yılları Kazan’da geçmiştir. Aralık 1887’de intihar girişiminde bulunur. Sonraki 5 yıl boyunca değişik işlerde çalışır. Daha sonra büyük Rusya turuna çıkar. Bu gezi ve yaşadıklarını eserlerinde de kullanmıştır. Anlatımda kullandığı güçlü betimlemeler Gorki’nin, ne kadar derin bir gözlemci özelliğini göstermiştir.

1892’de Tiflis’te yayımlanan, Kafkasya Gazetesi’nde çalışmaya başladı. Kendi hayatıyla özdeşleşen ve Rusça’da acı anlamına gelen Gorki takma adını kullanmaya başladı. İlk öyküsü Makar Çudra 1892’de yayımlandı 1895’te Sankt-Peterburg’da yayınlanan bir dergide çıkan Çelkaş adlı öyküsü ile ünlendi. Ardından Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız öyküsü yayınlandı. Dergilerde yayımlanan ilk öykülerinin ardından, en iyi öykülerinden sayılan Yirmi Altı Adam ve Bir Kız’la (1899) birlikte ünü hızla yayıldı. İlk romanı Foma’yı (1899), Üçler (1900) izledi. Ana (1906) adlı ünlü romanını Rus devrimine adadı. 1902’de Ayaktakımı Arasında adlı ünlü oyununu yazdı. “Fırtına Kuşunun Türküsü” adlı kısa şiiri, hem yayımlandığı derginin (Jizn) kapatılmasına hem de yazarın tutuklanmasına neden oldu; ancak dış ülkelerden gelen protestoların da etkisiyle kıs sürede serbest bırakılan Gorki Kırım’a gitti.

Gorki, 1902 yılında Rusya Edebiyat Akedemisi’ne seçildi ancak Çar II. Nikolas buna izin vermedi. Bunu protesto eden Anton Çehov ve Vladimir Korolenko Akademiden ayrılmıştır.

1902’de Lenin’le tanışır ve arkadaş olurlar. 1905’te Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ne üye olur ve bolşeviklerle birlikte hareket eder. Maksim Gorki, 1905 Devrimi’nde önemli yere sahip olan Bilgi adlı bir yayınevi kurmuştur. 1905 Moskova Ayaklanması’nda aktif olarak yer almış ve ayaklanmaya katılan işçiler için malzeme ve erzak temin etmiştir. 1905 Rus Devrimi başarısız olunca Peter ve Paul Kalesi’nde kısa süre hapiste kalır. Güneşin Çocukları adlı oyununu bu dönemde yazar.

Maksim Gorki, 1906 yılında kısa süren bir ABD seyhati yaptıktan sonra İtalya’da yedi yıl siyasi sürgün olarak yaşadı. 1913’te Rusya’ya döndü, ülkesinin Birinci Dünya Savaşı’na girmesine karşı çıktı. 1913-1923 yılları arasında Çocukluğum, Ekmeğimi Kazanırken ve Benim Üniversitelerim’den oluşan otobiyografik üçlemesini yayımladı. SSCB devriminden sonra yaşadığı düş kırıklıklarından dolayı 1921-1928 yılları arasında İtalya’da kaldı. Stalin döneminde Sovyetler Birliği’ne döndü. 1934’te kurulan Sovyet Yazarlar Birliği’nin ilk başkanı oldu. Sosyalist Gerçekçilik adlı edebiyat akımının gelişmesine katkıda bulundu. Son dönem yapıtlarının hemen hepsinde devrim öncesi yılları ele aldı. 1936’da Moskova’da hayata veda etti.

Maksim Gorki’nin Eserleri

Romanları
Foma (1899, 1983)
Ana (1906, 1979)
Halk Düşmanı (1907, Türkçeye “Yararsız Bir Adam” adıyla (1979)
Matvey Kojemyakin (1910, 1984)
Klim Samgin’in Hayatı (1936, 1975)
Artamonovlar (1977)
Küçük Burjuvalar (1901, 1967)
Arkadaş
Fırtınanın Habercisi
Çocukluğum
Üçler , (1900)
Soytarı
Ekmek İşçileri
İki Kafadar ve filer
Düşkünler
Ekmeğimi Kazanırken
Benim Üniversitelerim
İnsanlarımız
Danko’nun Yüreği

Öyküleri
Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1939)
İtalya Hikayeleri (1911, 1970)
Yol Arkadaşım
Bozkırda

Oyunları
Ayaktakımı Arasında (1941, 1967)
Sonuncular
Yazlıkçılar (Yaz Misafirleri)
Vassa Jeloznova
Güneşin Çocukları
Barbarlar
Küçük Burjuvalar
Yegor Buliçov ve Digerleri

Anı/otobiyografi
Benim Üniversitelerim (1941, 1986)
Çocukluğum (1947, 1976)
Ekmeğimi Kazanırken (1949, 1986)
Tolstoy’dan Anılar (1919, 1967)
Güncemden Yapraklar (1924, 1984)
Lenin (1924-1936) “Türkçeye Gorki Lenin’i Anlatıyor” adıyla (1980)
Edebiyat Yaşamım

www.aykutsaritas.com