Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Marshall Planı, ABD tarafından antikominist amaçlarla uygulanmaya konulmuş ekonomik yardım paketidir. Marshall Planı çerçevesinde ABD, aralarında Türkiye ve Yunanistan’ında bulunduğu 16 ülkeye ekonomik kalkınma yardımı yapılmıştır. Marshall yardımlarının Türkiye’deki sonuçları özellikle yapay, hazır gıdaların ülkeye girmesiyle birlikte doğal tarımın darbe görmesi ve ortaya çıkan bir takım sağlık problemleri nedeniyle tartışılmaya devam etmektedir.
II. Dünya Savaşı sonrasında tüm dünyada yaşanan toplumsal gelişmeler, özellikle Avrupa ülkelerindeki ekonomik zorluklar Sosyalizmin yayılma eğilimlerini artırmaktaydı. 6 yıl süren savaşın yıkıcı etkileri tüm ülkeleri etkilemiş, bu zor ekonomik koşulların Sovyetler Birliği tarafından kominizm propagandası olarak kullanılması zeminini güçlendirmiştir.
Truman Doktrini olarak bilinen ABD yaklaşımının amacı kominizmin yükselmesi ve yayılmasının önüne geçmektir. Sovyetler Birliği’nin etkisi altında kalma potansiyeli en yüksek ülkelerden olan Yunanistan ve Türkiye’ye askeri yardım öngörülmesinin amacı budur.
ABD’nin 1945 Haziranı ile 1946 sonu arasında 16 ülkeye yaptığı ekonomik yardımın tutarı 15 Milyar civarındadır. Söz konusu yardım, bütçe açıklarının kapanması ve ithalat için kullanılması nedeniyle amacına ulaşamamıştır. Bu durum ABD’nin yeni planının doğurmuştur. Dışişleri Bakanı George Marshall’ın “Marshall Planı” 5 Haziran 1947 günü verdiği nutukla açıklanmıştır. Planda, “Avrupa ülkeleri her şeyden önce kendi aralarında bir ekonomik iş birliğine girişmeliler ve birbirlerinin eksikliklerini kendileri tamamlamalılar, bu genel iş birliği sonunda bir açık ortaya çıktığında Amerika, bu açığın kapatılması için yardım etmeli. Bunun için de önce bir iş birliği programı yapmalılar.” ilkesi benimsenmiştir.
27 Haziran 1947’de Marshall Planı’nın detaylarını görüşmek için Paris’te bir toplantı yapıldı. George Marshall, bu planına Sovyetler ile uydularını da dahil ettiği için, Paris Toplantısı’na Sovyetler Birliği de katıldı. SSCB 2 Temmuz’dan sonraki toplantılara katılmadı.
SSCB’nin Boğazlar konusundaki istek ve tavrı ve ABD çıkarlarına ters düştüğü için Türkiye’yi destekleme kararı almıştır. ABD’nin destek kararına dönemin Türkiye hükümeti ABD lehine taraf olmuştur. Bu durum Marshall Planı doğrultusunda ABD’nin Avrupa ülkelerine yaptığı Marshall yardımlarını da kapsayan günümüz ABD-Türkiye ilişkilerine dek sürmüştür.
Marshall Yardımları hibe, kredi ve teknik yardımlar olmak üzere 3 şekilde verilmiştir. Türkiye Marshall yardımları çerçevesinde 1948-1951 yılları arasında, ABD’den hibe olarak yaklaşık 62 milyon dolar yardım almıştır.
Marshall Yardımları alan 16 Ülke
Avusturya
Belçika
Danimarka
Fransa
Almanya
Yunanistan
İzlanda
İrlanda
İtalya
Hollanda
Norveç
Portekiz
İsveç
İsviçre
Türkiye
Birleşik Krallık
