Mükemmeliyetçilik Nedir? Çeşitleri, Sebepleri ve Olumlu – Olumsuz Yanları Nelerdir?

Mükemmelliği kafasına takmış kişiler, her zaman en yüksekleri hedeflerler ve kendilerine hata yapma şansını asla vermezler. Mükemmel olmaya çalışmak ilk etapta olumlu bir özellikmiş gibi dursa da aslında kişiye ve çevresine hayatı yaşanması zor hale getiren bir durumdur. Çünkü her şeyi kusursuz bir şekilde yapmak ve yaşamak neredeyse imkansızdır.

Böyle bir takıntısı olan kişiler, genellikle yaptıklarıyla kendilerine zarar verirler ama bu zararın farkına varamazlar. Tamamen kendi istekleri olarak mükemmeliyetçiliğin karşısında diğer kişiler tarafından onaylanacağını ve sevgilerinin artacağını düşünürler ama böyle bir şey gerçekleşmez. Aslında tam tersine bu durum kabul görmeden mahrum kalmalarına neden olur.

Duygusal Zeka Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Kullanılır ve Geliştirilir?

Mükemmeliyetçi kişiler, okulda ve iş yerinde başarıdan uzak kalırlar. Kendilerinin de karşısındakilerden fazla beklenti içinde olmasına neden olur. Bu nedenle de çevredeki kişilerle ilişki kurmakta güçlük çekerler. Hep daha iyisini yapabilmek için kendilerini zorlarlar.

#navFrame,#navMobButton{background:linear-gradient(to top,white,rgba(227,221,192,1));padding:10px;border-radius:6px;box-shadow:0 1px 4px rgba(0,0,0,.23);margin:0;position:fixed;bottom:0;left:0;overflow:hidden;width:100%;display:flex;align-items:center;font-weight:600;font-size:14px!important;z-index:9999999999}.navListScroll{overflow-y:auto;height:250px}.navListScroll::-webkit-scrollbar-track{-webkit-box-shadow:inset 0 0 6px rgba(0,0,0,.3);background-color:#F5F5F5}.navListScroll::-webkit-scrollbar{width:5px;background-color:#F5F5F5}#navFrame{display:none}#navMobHand{display:block;width:37px;height:34px}#navMobButton{height:50px;z-index:99}.navFrameHeader{font-weight:600;font-size:13px;display:flex;justify-content:space-between;align-items:center;padding:5px}#newNavPost{margin-left:0;list-style-type:none;padding:0;margin:0;border-radius:4px;font-weight:600}.nav-frame-header:first-child .nav-frame{display:block}.nav-frame{list-style-type:none;padding:0;margin:0;border-radius:4px;font-weight:600;margin-left:10px}.nav-frame-sub a{display:none}.nav-frame-sub{font-size:100%;margin-left:10px}.nav-frame li a.active{position:relative;color:#000;transition:all 0.1s ease-in;padding-left:10px;background:linear-gradient(to right,#3cb7eb,transparent)}#newNavPost a:hover{transition:all 0.1s ease-in;padding-left:4px;color:#29abe2!important}@media screen and (min-width:900px){#sidebar-home #navFrame{top:0}.content{margin-bottom:-30px}#navFrame{display:block;width:unset;position:relative;border-bottom:4px solid #37b8eb}.navListScroll{height:100%;margin-left:15px}#navMobButton{display:none;position:relative}#navFrame{position:relative}.navFrameHeader .close{display:none}.nav-frame a{padding:5px}.nav-frame-sub{font-size:13px}}.nav-frame a{text-decoration:none;display:block;width:100%;font-size:12px;font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;color:#444;font-weight:400;line-height:20px;padding:5px;margin:2px 0}.navFrameHeader .close{color:#fff;background:red;padding:5px 10px;border-radius:4px;border:1px solid darkred}span.listCounter{margin-right:5px;letter-spacing:1px;color:#000;font-weight:700}.nav-frame-header>a.active{color:#000;transition:all 0.1s ease-in;background:linear-gradient(to right,#3cb7eb,transparent)}.nav-frame-header a{border:none!important}.nav-frame-header>a{display:block;color:black!important;font-weight:600!important;text-decoration:none;line-height:23px;padding:5px}

Mükemmeliyetçilik Nedir?

Her şeyin en iyisini yapma çabası ile mükemmeliyetçilik genellikle karıştırılır. Hâlbuki ikisinin arasında dağlar kadar fark vardır. En iyisi için çaba harcayan kişiler bu yolda yürürken yaptığı işlerden zevk alırlar.

Mükemmeliyetçi kişiler ise sürekli tedirgin ve panik halindedir. Bu da hata yapmalarına neden olur. Günlük hayatlarında sürekli kaygı içindedirler. En iyiye ulaşmaya çalışırken aynı zamanda hata yapmaktan korkarlar.

Sizin de tahmin edeceğiniz gibi bu durum kişinin ruh halini tehdit eden ve yıpratan bir psikolojidir. Her insan kuşkusuz ki yaptığı işte en iyi olmak ve bu emeklerinin karşılığını almak ister. Ancak her zaman olumlu ve olumsuz iki seçeneğin olabileceği unutulmamalıdır.

Söz konusu kişiler hedefleri doğrultusunda hareket ederken hiçbir şekilde hata yapmak istemezler. Oysaki her insanın doğasında hata yapmak vardır. Ve birçok bilim insanının da savunduğu gibi insanlar düşe kalka, deneye yanıla başarıya ulaşırlar. Kısacası bu yolda hata yapmak çok olağan bir durumdur.

Mükemmeliyetçi kişiler hem başarmayı isteyip, başarısız olmaktan korkarken aynı zamanda başarıya ulaşsalar bile bunun yetersiz olduğunu düşünüyorlar. Haliyle sürekli daha iyi olma çabası ve sürekli kendi sınırlarını aşma isteği kişiyi ciddi anlamda bir yorgunluğa sürüklemektedir.

Mükemmeliyetçiliğin Çeşitleri Nelerdir?

Bu terim genel olarak en iyi olma çabası olarak tanımlansa da kendi içerisinde üç kategoriye ayrılmaktadır. Şöyle özetleyecek olursak; bazı kişiler sadece kendi adına kusursuz olmaya uğraşırlar, bazıları ailedeki ve çevresindeki insanların da kusursuz olmasını ister, bazıları ise sürekli çevresinden onay almak ve takdir edilmek isterler. Mükemmeliyetçiliğin çeşitlerini ve kısaca özelliklerini şu şekilde açıklayabiliriz;

• Kişinin Kendisine Yönelik Mükemmeliyetçiliği: Gerçek dışı sınırlar ve ulaşması imkânsız durumlara olan eğilimdir. Kişiler kendilerine yüksek ve imkânsız hedefler koyar. Bu yolda asla hata kabul etmez ve en ufak durumda kendini eleştirmeye başlar.
• Başkasına Yönelik Mükemmeliyetçilik: Kişinin kendi belirlediği yüksek sınırlara diğer kişilerin de uymasını bekleme durumudur. Bu tür kişiler diğer insanlara iş veremezler ve yapılanları beğenmezler. Her şeyde bir hata bulurlar. Dolayısıyla diğer insanlara düzgün ilişki kuramazlar.
• Sosyal Beklentiler: Diğer kişilerin kendisinden yüksek beklentileri olduğuna inanan kişilerdir. Çevreden onay görmek ve sürekli takdir edilmek önemlidir. İsteklerine ulaşamadıklarında sürekli depresyon ve yargılanma korkusu duyarlar. Sosyal kaygı korkuları yüksek seviyededir.

Mükemmeliyetçilikte Görülen Olumsuz İnançlar Nelerdir?

Aşağıda saydığımız inançlar bir bakıma sorunun altında yatan ana etkenler denilebilir. Bu düşünceler kişiyi sürekli daha iyi olmaya itmektedir.

• Başarısız Olmaktan Korkma: Kişiler, özsaygılarını başarı üzerine kurmuş kişilerdir. Çok ufak başarısızlıklar bile kişileri yıkabilir.
• Hata Yapma Korkusu: Hata yapmayı direkt olarak başarısızlık olarak görürler. Hata yapma konusunda kendilerini kısıtladıkları için öğrenme ve kendilerini geliştirme fırsatlarından mahrum kalırlar.
• Onaylanamama Endişesi: Hata yapması halinde diğer kişiler tarafından kabul edilemeyeceklerine ve dışlanacaklarına inanırlar. Mükemmel olmayı hedefleyerek kendilerini eleştiriden korumak tek amaçlarıdır.
• Katı Kurallar Koyma: Kişilerde gri diye bir renk yoktur ve asla esnek değillerdir. Yapılması gerekenler ve yapılmaması gerekenler olmak üzere kuralları vardır.

Mükemmeliyetçilikte Görülen Olumsuz Davranışlar (Zararları) Nelerdir?

Bu kişiler girdikleri sınavdan her zaman en yüksek not almayı, iş yerinde en taktir edilen ve en üst düzeyde olmayı veya çok yüksek standartlarda yaşamayı isterler. Böyle anlatınca kulağa gayet de mantıklı gibi gelen bu durum sürekli olduğunda ve aşırı dozda yapıldığında kişiye ciddi anlamda zarar vermektedir.

Uzmanların çoğu da zaten mükemmeliyetçiliğin psikolojik bir sorun olduğunu kabul etmişlerdir. Söz konusu kişilerde görülen olumsuz davranışlar şunlardır

• Sürekli bir denetleme içinde olma yaptıklarının onayını isteme eğilimindedirler.
• Yaptıkları işi sürekli olarak tekrarlarlar ve en ufak hataları bile düzeltirler.
• Aşırı derece planlama takıntıları vardır. Her şey belli bir sırada ve düzendedir.
• Hata yapmaktan korktukları için işleri sürekli erteleme ve kaçınma halindedirler.
• Tahammülsüz olduklarından diğer kişileri de değiştirmeye çalışmaktadırlar.
• Atıkları her adımda başarılı olmayı fakat başarısız olmaktan korkmayı bilinç altlarına yerleştirdikleri için en ufak bir hata onlar için çok yıkıcı bir durum gibi algılanabilir. Diğer bir ifade ile normal insanlar için gayet sıradan olan bir başarısızlık durumu mükemmeliyetçi insanlar için kabul edilemez bir durumdur.
• Ya hep ya hiç düşüncesi hakimdir. Yani herhangi bir işi en iyi şekilde yapacağına inanmayan kişi hiç yapmamayı tercih eder.
• Sadece başarıdan tatmin olan bu kişiler sonuç odaklıdır. Hedef doğrultusunda yapılan her türlü işlem veya yorgunluk onlar için gayet normal bir durumdur.
• Kendilerine çok acımasız davranırlar. Yorgunluktan ölseler dahi ellerindeki işi en iyi şekilde yapmak için sınırlarını aşarlar.

 Olumlu – Olumsuz Mükemmeliyetçilik

Mükemmeliyetçilik hata payını sıfıra indirmek ve kabul edilebilir olma korkusu olduğundan kötü davranışlar sergilenmemesi gibi nedenlerle olumlu bir durummuş gibi görünebilir. Bu açılardan olumludur ama kişilerin psikolojilerini bozabilecek düzeyde olduğundan sosyal hayatta sıkıntılar olması, zamanı düzgün kullanamama gibi olumsuz durumlara da neden olabilir.

Mükemmeliyetçiliğin Sebepleri Nelerdir?

Psikoloji olan bu durumun altında yatan birçok etken bulunmaktadır. Bunlar bazen kişinin kendiyle alakalı, bazen de çevresinden kaynaklı olabilir. Mükemmeliyetçiliğe sebep olan ana faktörler şunlardır;

• Ailesinde onay göremeyen, takdir edilemeyen kişiler, dikkat çekebilmek ve bu duyguları alabilmek için mükemmeliyetçi olmaya eğilim gösterirler.
• Aile içi şiddete maruz ya da seyirci kalmış kişiler, geçmişinde fiziksel tacize uğramış kişiler, kişiliklerini tamamlayamamış, birey olamamış kişiler mükemmeliyetçiliğe yatkındır.
• Rol – model alınan kişilerin mükemmeliyetçi olması çocuklarda da böyle sorunların görülmesine yol açmaktadır. Çocuklar mükemmel anne-babaları olduğunu düşünerek onları yüceltir ve onlar gibi olmak isterler.
• Kendilerinin sürekli eleştiren bir iç sesleri vardır. O sesi susturmak ya da her defasında gururla başardığını söylemek için insan üstü çaba gösterirler.

Mükemmeliyetçilik Nasıl Tedavi Edilir? Neler Yapılmalıdır?

Mükemmeliyetçiliğin ne olduğundan, altında yatan etkenlerden ve zararlarından bahsettikten sonra gelelim tedavi yöntemine. Elbette ki bir psikoloğa gidip ilaçla tedavi uygulamak en kolay ve pratik yoldur. Fakat siz kendinizde bu özelliklerin olduğuna inanıyorsanız veya aileden birinin bu sorunu yaşadığını düşünüyorsanız uzmanların verdiği önerileri dikkate dikkate alarak kendi çabanızla üstesinden gelebilirsiniz.

Herhangi bir olay durum veya iş karşısında onun yararlı ve zararlı yanlarını listeleyin. Eğer bu işi başarmak için çok fazla bedel ödemeniz gerekiyorsa, yani verdiği zarar çok daha fazlaysa vazgeçmek gibi bir seçeneğiniz olduğunu unutmayın.

Ya hep ya hiç düşüncesinden uzaklaşıp daha gerçekçi bir yaklaşımı deneyebilirsiniz. Her işi mükemmel ve harikulade yapacaksınız diye bir kural yok. Siz de bir insansınız, hata yapma ihtimaliniz olduğunu aklınızdan çıkarmamalısınız.

Paradoks Hakkında Bilgi; Nedir? Özellikleri ve Örnekleri Nelerdir?

Hedeflerinizi daha makul ve gerçekçi olarak belirleyin. Son olarak eleştiriye açık olmaya çalışın. Başkalarının sizi onaylamasına ve takdir etmesine gerek yok. Bırakın insanlar sizi eleştirsin ya da beğenmesin. Siz kendiniz için yaşıyorsunuz, kimsenin onayına ihtiyacınız yok. Her halinizle mutlu olmaya çalışmalısınız.