Musahipzade Celal Kimdir ? Eserleri ve Edebi Kişiliği Hakkında Bilgi

 

Musahipzade Celal Kimdir? II. Meşrutiyet döneminin önemli tiyatro yazarı Musahipzade Celal, 31 Ağustos 1868 tarihinde İstanbul’un Cihangir semtinde doğmuştur. Türk edebiyatında tiyatro alanında ilk yazılı eserlerin verilmeye başladığı dönemde, Refik Ahmet Nuri Sekizinci ile birlikte sadece tiyatro alanında yazmış iki yazardan biridir.

Gerçek adı Mahmut Celaleddin’dir. Babası Gazhane Başkatibi Musahipzade Ali Bey’dir. Dedesi bestekar İzzet Şakir Ağa, III. Selim’in yanında çalışmıştır. 1935’te çıkarılan Soyadı Kanunu ile Musahipzade soyadını alarak, Musahipzade Celal adıyla ünlenmiştir.

İlköğrenimini Firuzağa Sıbyan Mektebi’nde tamamladıktan sonra Feyziye Rüştiyesi’ni ve Süleymaniye Numune-i Terakki İdadisi’ni bitirdi. 1889 yılında, Babıâli Tercüme Odası’nda kâtip olarak göreve başladı. Bu görevi sırasında yazma alışkanlıkları gelişti, tiyatroya ilgi duydu, arkadaşlarıyla çeşitli temsiller çıkarttı. Ahmet Vefik Paşa tarafından yapılan Moliere çevirilerini okurken tiyatroyla iyice haşır neşir oldu. Bu sırada Hukuk Mektebi’ne de devam etti ancak bitiremedi.1908’de Tercüme Bürosu’ndan ayrılıp, kendini oyun yazma çalışmalarına verdi. Yayımlanan ilk oyunu Türk Kızı’dır. Bu oyun 1912’de Köprülüler adıyla Manakyan Tiyatrosu’nda sahnelendi. 1913 yılında yazdığı İstanbul Efendisi ilk müzikal oyunudur. Macun Hokkası (1917), Yedekçi (1919), Kaşıkçılar (1920), Atlı Ases, Demirbaş Şarl gibi oyunları yazmaya ve sahnelenmeye devam etti. 1919-1924 yılları arasında yazdığı oyunların hepsi Osmanlı Operet Heyeti (1923 yılında İstanbul Operet Heyeti adını aldı) tarafından sahnelendi. Lale Devri adlı oyunu, İstanbul’da ilk kez kadınların tiyatroya gelmesini sağlayan oyun oldu.

O yılın ramazan ayında ilk defa kadınların da gece tiyatroya gelip bu oyunu izlemesi için izin verildi. 1917 yılından emekli olacağı 1923 yılına kadar Üsküdar’da memur olarak çalıştı. Bu sırada oyun yazmaya devam etti. Emekliliğinden sonra da özellikle tarihi hiciv özellikleri taşıyan oyunlar yazdı.
13 Şubat 1952 tarihinde 40. sanat jübilesi yapıldı. Son yıllarında gözleri görmeyen Musahipzade Celal, oyunlarını yeğenlerine yazdırdı. 20 Temmuz 1959 tarihinde vefat etti.

Türkiye’ye özgü müzikal komedi türünün ilk yazarı olarak anılan Musahipzade Celal‘in ilk oyunu 1912’de sahnelendi. Türk tiyatrosunun öncülerinden biri olan, oyun yazarı Celal, Gazhane Başkatibi Musahipzade Ali Bey ve Fıtnat Ecibe Hanımın oğlu olarak, 31 Ağustos 1868’te İstanbul Cihangir’de doğdu. Asıl adı Mahmud Celaleddin olan oyun yazarının büyükbabası besteci İzzet Şakir Ağa, III. Selim’in musahiplerinden olduğu için, ailesi “Musahipzade” olarak anıldı. ( Muhammed Ali Yiğit – Anadolu Ajansı )

Musahipzade Celal’in Edebi Kişiliği

Osmanlı toplumunda giderek yozlaşan değerleri ustaca hicveden mizahi tarzda eserler vermiştir. Toplumsal eleştiriye büyük önem vermiş, bu hicivlerle eserleri daha çok töre komedisi halini almıştır. Musahipzade Celal, hem Milli Edebiyatın hem de Cumhuriyet’in önemli bir tiyatro yazarıdır.

Musahipzade Celal’in Eserleri

1. Türk Kızı (basılışı 1909; 1936′da Gülsüm adıyla)
2. Köprülüler (yazılışı 1912, oynanışı 1913, basılışı 1936)
3. İstanbul Efendisi (yazılışı 1913, oynanışı 1917, basılışı 1936) (müzik: Leon Hancıyan)
4. Lâle Devri (yazılışı 1914, oynanışı 1921, basılışı 1936) (müzik: Muallim Hakkı Bey)
5. Macun Hokkası (yazılışı 1916, oynanışı 1919, basılışı 1936) (müzik: Ali Rıza Bey)
6. Yedekçi (yazılışı 1919, oynanışı 1920, basılışı 1936) (müzik: Muallim Hakkı Bey)
7. Kaşıkçılar (yazılışı 1920, oynanışı 1921, basılışı 1936)
8. Atlı Ases (yazılışı 1921, oynanışı 1921, basılışı 1936);
9. Demirbaş Şarl (yazılışı 1921, oynanışı 1922, basılışı 1936) (müzik: Kazım Uz)
10. Moda Çılgınları 1923 (müzik: Muhlis Sabahattin)
11. İtaat İlâmı (yazılışı 1923, oynanışı 1924, basılışı 1936)
12. Moda Çılgınları (yazılışı ve oynanışı 1923) (müzik: Muhlis Sabahattin)
13. Fermanlı Deh Hazretleri (yazılışı 1924, oynanışı 1927, basılışı 1936);
14. Aynaroz Kadısı (yazılışı 1927, oynanışı 1928/1929 dönemi)
15. Kafes Arkasında (yazılışı 1928, oynanışı 192 basılışı 1936);
16. Bir Kavuk Devrildi (yazılışı 1930, oynanışı 1930, basılışı 1936)
17. Mum Söndü (yazılışı 1930, oynanışı 1931/1932 dönemi, basılışı 1936)
18. Pazartesi-Perşembe (yazılışı 1931, oynanışı 1932, basılışı 1936)
19. Gül ve Gönül (yazılışı 1932, oynanışı 1933, basılışı 1936)
20. Balaban Ağa (yazılışı 1933, oynanışı 1935, basılışı 1936)
21. Selma (yazılışı 1934, basılışı 1936, oynanışı 1961)
22. Genç Osman (Mehmet Şükrü Erden ile birlikte, yazılışı 1937, oynanışı 1956).

Aykut Sarıtaş