Günümüzde Hala Bu Çeliğin nasıl elde edildiğinin ne bir formülü ne de bir yapabileni bulunmakta. Bilim insanlarının çaresiz kaldığı tek nokta. Çünkü bu çelik öyle bir çelik ki koca bir kaya parçasını şam çeliğinden (Damascus çeliği) yapılan kılıçla ikiye ayırabilirsiniz. hatta bir çelikten yapılan diğer materyali şam çeliğinden yapılan kılıç tek darbede kırabiliyor ve hiç keskinliğinden ödün vermeden. şimdi sizlere tarihinden bahsetmek istiyorum.

Şam Çeliği (Damascus)  Nedir?

Damascus çeliği veya Şam çeliği, efsanelere, şehir efsanelerine; hatta destanlara konu olmuş, tarihe mal olmuş bir çelik türüdür. Peki, bu çelik türünün; yani  Şam çeliğinin bu kadar özel olmasının nedeni nedir? Şam çeliğinin özelliği ya da özellikleri nelerdir? Damascus çeliğinin çağdaş bilimin kafasının bu kadar meşgul etmesinin nedeni nedir?

Şam çeliği ya da ecnebice adıyla Damascus çeliği; 6. yüzyılda ortaya çıkan ve 15. yüzyıla kadar altın çağını yaşayan çok sert, esnek ve dayanıklı olduğu rivayet edilen bir çelik türüdür. Yine rivayet edilir ki bu çelikten yapılmış kılıçlar, çelik zırhı ya da şövalye zırhını, tereyağını keser gibi kesebilir, tüfek namlusunu biçebilir ve kılıç sabit tutulmak kaydıyla üzerine bırakılan bir saç telini bile ortadan ikiye bölebilir.

Çeliğin istenen, aranan, elde edilmeye çalışılan belirli özellikleri vardır ve bu özelliklerden biri arttıkça diğeri azalmaktadır. Tüm çelik sanayisi tüm bu istenen özellikleri olası en yüksek seviyeye çıkartmaya çabalamaktadır. İşte Şam çeliği, rivayete göre, tüm bu özelliklerin en üst seviyede olduğu bir çelik türüdür. Diğer çelikler sertleştikçe kırılganlaşırken Şam çeliği hem sert hem esnektir. Diğer çelikler esnekleştikçe ağız tutamaz hâli alırken, Şam çeliği zırhları, namluları kolayca kesip çentik yapmaz.

Bir de tüm bu fiziksel özelliklerin üzerine, o gözlere şenlik desenlerin, o hipnotize edici örüntülerin yaşattığı estetik zevki eklerseniz Şam çeliğinin neden efsanelere konu olduğunu anlamak çok da zor olmaz. Öyle ki bu desenlerden birine Hz. Muhammed’in adı verilmişken, diğerlerine de Türk ve İslam kültürü açısından önemli olan diğer kültür ögelerinin adları da verilmiştir.

Mistisizm, masallar, efsaneler elbette ki güzel ve etkileyici; ancak eyleme geçmeden önce efsanelere değil bilimsel gerçeklere danışmakta fayda var. O zaman Şam çeliğinin derinlemesine, genetiğine doğru bilimsel kanıtlara dayalı bir dalış yapmak gerekli.

Şam Çeliği (Damascus) Nasıl Yapılır ?

Adı Damascus, yani Şam çeliği olmasına rağmen; çeliğin kendisinin ve çıktığı yerin Suriye’nin başkenti olan Şam’la bir ilgisi yoktur. Çeliğin kendisi Hindistan veya Sri Lanka’daki demir madenlerinden çıkarılıp o bölgelere özgü özel yöntemlerle işlenir ve dövülmeye hazır demir külçeleri halinde Şam bölgesine gönderilirdi.

Damascus (Şam) çeliği günümüz çeliklerinden farklı mıdır?

Damascus çeliği ya da Şam çeliği, günümüzde çelik sanayisine adını kazımış firmalar ve bıçak tasarımında sayılı isimlerden olan ustalar tarafından taklit edilmeye çalışıyor. Fakat bu taklit görsel benzerlikten öte bir derinliğe geçemiyor. Günümüzde ustaların çoğu farklı özelliklerdeki iki demir cevherini işleyerek Şam çeliğinin desenlerini ve örüntülerini elde etmeye çalışmaktadır. Oysaki yapılan araştırma ve deneyler gösteriyor ki Şam çeliğinin sırrı önce ham maddesinde sonra da işleniş şeklinde saklıdır.

Şam Çeliğinin Ham Maddesi Nedir ?

Şam çeliğinin ham maddesi Wootz çeliği denen bir çeşit çelik cinsi. Wootz çeliği denen materyalin kaynağı, kökeni Hindistan veya Sri Lanka Bölgesidir. Bu çelik cinsinin nasıl ortaya çıktığını anlatmak için biraz fizik, kimya ve nanoteknolojiden bahsetmekte fayda var.

Öncelikle “ferrite” denen bir çeşit demir cevheri bulunmaktadır. Ferrite, demir cevherinin özel bir türüdür. Atomları küp şeklinde dizilmiş olan bu demir cevheri, demir kökenli metallere manyetik özelliğini verir ve karbonla birleşmeye çok az eğilimlidir. Bu nedenle çok az %0.02 gibi oranlarda bile karbona doyar.

Bir de perlit denen cevher türü var. Bu da birden fazla ferrit katmanının tabakalar hâlinde birbiri üzerine yerleşip kaynaşmasından ortaya çıkıyor.

Martensitik çelikler ; moleküler yapısıyla oynanmış çelik türleridir. Kabaca bahsetmek gerekirse moleküler yapısı kusursuz bir küp hâline getirilmiş çelikler bu adla anılır. Martensitik molekül yapılanması, doğada zaten var olan maddelerin moleküllerini taklit etmeyi amaçlar ve bu maddeler aşırı sert yapılarıyla bilinen kristal yapılı maddelerdir. İşte martensitik çelikler de molekül seviyesinde bu yapının taklit edildiği çeliklerdir.

Şimdi gelelim tüm bu kavramların Şam çeliğiyle ilgisine. Damascus ya da Şam çeliği Wootz çeliğinden üretilir demiştik. Wootz çeliği bir pota çeliğidir. Yani pota çeliği cevherlerin eritilip yarı sıvı hâle getirilmesinden elde edilir. Bahsettiğimiz bu martensit ya da perlitin, aracı olarak kullanılıp mikrobarbürlerle birlikte aşırı düşük karbonlu çeliklerle tepkimeye sokulmasından ortaya çıkar. Damascus çeliğine o göz alıcı desenleri kazandıran martensit ve perlit yapılar arasındaki bu tabakalaşma ve bağdaşmadır.

Günümüzde birçok çelik üreticisi ve bıçak tasarımcısı farklı türde çelikleri ve farklı yapıda demir cevherlerini karıştırıp işleyerek benzer desenleri elde etmeye çalışmaktadır. Ancak Şam çeliğinin farkı; mikroskobik seviyedeki bu farklılıklardır.

Ek olarak; günümüzde yapılan araştırmalar asıl zanaatın sürdüğü tarihlerden kalma kılıç ve bıçaklarda tungsten ve vanadyum kalıntılarının da olduğunu ortaya koymuştur.