Teleskobun İcadı: Teleskop Nedir? Ne Zaman? Kim Tarafından Bulundu?

Gökyüzünde bulunan ve gözle görünmeyen gök cisimlerinin görülmesine yarayan teleskoplar, çalışır haliyle ilk kez 1608 yılında Hans Lippershey tarafından bulunmuştur. Ama teleskop niteliği taşıyan ilk araç, İtalyan asıllı Galileo Galilei tarafından icat edilmiştir.

Cisimleri 30 kat daha fazla büyütme özelliği bulunan teleskopların geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır. Isaac Newton ise aynaları kullanarak ışığı toplamış, teleskobun daha yüksek performansta çalışmasına yardımcı olmuştur. Günümüzde ise çok daha teknolojik bir yüksek performanslı modelleri kullanılmaktadır.

Telefonun İcadı: Telefon Nedir? Ne zaman, Kim Tarafından Bulundu?

İcat edilen ilk teleskoplarda konveks mercek ile küçük merceklerden oluşmaktadır. 1608 yılında ilk çalışmalarını yapan Galilei, bir yıl sonra teleskop tasarımını tamamlamış ve 1609 yılında ortaya çıkarmıştır. Bundan birkaç yıl sonra ise Johannes Kepler, teleskopun gelişmesine katkıda bulunmuş ve güçlü performans göstereceğine dair bilgiler açıklamıştır.

#navFrame,#navMobButton{background:linear-gradient(to top,white,rgba(227,221,192,1));padding:10px;border-radius:6px;box-shadow:0 1px 4px rgba(0,0,0,.23);margin:0;position:fixed;bottom:0;left:0;overflow:hidden;width:100%;display:flex;align-items:center;font-weight:600;font-size:14px!important;z-index:9999999999}.navListScroll{overflow-y:auto;height:250px}.navListScroll::-webkit-scrollbar-track{-webkit-box-shadow:inset 0 0 6px rgba(0,0,0,.3);background-color:#F5F5F5}.navListScroll::-webkit-scrollbar{width:5px;background-color:#F5F5F5}#navFrame{display:none}#navMobHand{display:block;width:37px;height:34px}#navMobButton{height:50px;z-index:99}.navFrameHeader{font-weight:600;font-size:13px;display:flex;justify-content:space-between;align-items:center;padding:5px}#newNavPost{margin-left:0;list-style-type:none;padding:0;margin:0;border-radius:4px;font-weight:600}.nav-frame-header:first-child .nav-frame{display:block}.nav-frame{list-style-type:none;padding:0;margin:0;border-radius:4px;font-weight:600;margin-left:10px}.nav-frame-sub a{display:none}.nav-frame-sub{font-size:100%;margin-left:10px}.nav-frame li a.active{position:relative;color:#000;transition:all 0.1s ease-in;padding-left:10px;background:linear-gradient(to right,#3cb7eb,transparent)}#newNavPost a:hover{transition:all 0.1s ease-in;padding-left:4px;color:#29abe2!important}@media screen and (min-width:900px){#sidebar-home #navFrame{top:0}.content{margin-bottom:-30px}#navFrame{display:block;width:unset;position:relative;border-bottom:4px solid #37b8eb}.navListScroll{height:100%;margin-left:15px}#navMobButton{display:none;position:relative}#navFrame{position:relative}.navFrameHeader .close{display:none}.nav-frame a{padding:5px}.nav-frame-sub{font-size:13px}}.nav-frame a{text-decoration:none;display:block;width:100%;font-size:12px;font-family:Arial,Helvetica,sans-serif;color:#444;font-weight:400;line-height:20px;padding:5px;margin:2px 0}.navFrameHeader .close{color:#fff;background:red;padding:5px 10px;border-radius:4px;border:1px solid darkred}span.listCounter{margin-right:5px;letter-spacing:1px;color:#000;font-weight:700}.nav-frame-header>a.active{color:#000;transition:all 0.1s ease-in;background:linear-gradient(to right,#3cb7eb,transparent)}.nav-frame-header a{border:none!important}.nav-frame-header>a{display:block;color:black!important;font-weight:600!important;text-decoration:none;line-height:23px;padding:5px}

Teleskop Nedir?

Gökyüzünde bulunan cisimlerin gözle görülür büyüklüğe ulaşmasını sağlayan aletler teleskop olarak adlandırılmaktadır. Kullanım alanı genellikle rasathaneler olan teleskobun icadı oldukça eski yıllara dayanmaktadır. Objektif görevine yarayan çukur ayna teleskobun en temel ögeleri arasındadır.

Diğer yandan konveks ve konkav olmak üzere oküler teleskobun performansını iyileştiren unsurlardır. Astronomların sıkça kullandığı ve uzaydan gelen cisimleri radyasyondan alarak görüntüye aktaran cihazlardır. Teleskop İslam alimlerinin ilmine de yansımıştır.

İlk teleskop tarifinin Ebü’l Hasan tarafından yapılması, bu alanda pek çok çalışmanın yapılmasına neden olmuştur. İslam alimleri tarafından oldukça ilgi gören teleskop, astronom alanının gelişmesine neden olmuştur.

Teleskop Ne Zaman, Kim Tarafından Bulundu?

Astronomi alanında gözlem için ihtiyaç duyulan merceklerin ilk olarak, Galileo Galilei teleskop şeklinde icat edilmesi 1609 yılını bulmuştur. At üzerindeki şekilleri daha net gözlemlemek amacıyla geliştirilen teleskop, daha sonraki yıllarda başka mucitler tarafından geliştirilmiş ve daha sistematik teleskop modelleri ortaya çıkmıştır.

Edinilen bir başka bilgiye göre, Hollanda’da gözlüklerin yapımında kullanılan alternatif ürün olarak geliştirilmiştir. Teleskobun icadı için gereken imkânların uzun yıllar önce mevcut olmasına rağmen, tam anlamıyla amacına uygun kullanımı yıllar önceye dayanmaktadır. Optik araçlara pek çok alanda ihtiyaç duyulması teleskobun icadını bir anlamda zorunlu kılmıştır.

İlk teleskop 1608 yılında Hans Lippershey tarafından yapılmıştır. İtalyan bilim adamı olan ve teleskobun icadını kendi topraklarında gerçekleştiren Galileo ise daha gelişmiş ve uzay biliminde kullanılan teleskobun icadına imza atmıştır. Uzaydaki ve gökteki cisimlerin incelenmesini daha kolay hale getiren ve en ufak cisimleri dahi 30 kat büyük gösterme özelliğine sahip olan teleskop, astronom biliminin de gelişmesine büyük katkıları olmuş bir icattır.

Aslında teleskop alanında ilk çalışmaları Hollandalı bir gözlük üreticisi yapmış olsa da 1609 yılında uzay cisimlerini incelemek adına ilk teleskop Galileo’ya aittir. İlk icat edilen teleskop mercekli olma özelliğine sahipti. Yıldızlardan gelen ışıkları toplayarak gök cisimlerinin birbirlerine olan uzaklıkları ve kütleleri zor olsa da hesaplanabilir.

Teleskop Nasıl İcat Edildi?

Teleskopu ilk defa kimin icat ettiği ile ilgili birkaç bilgi bulunmaktadır. İddialardan birine göre; 1608 yılında Hollanda’da Hans Lippershey adındaki Middelburglu bir mercek yapımcısı rastlantı sonucunda bulmuştur. Art arda duran iki mercekten yapılmış olan bu teleskop, yakındaki kilisenin rüzgar gülünü çok daha büyük olarak göstermiştir.

Lippershey icadı üzerine patenti 1608 yılında almıştır. Ama bu icadı, bir gözlük imalatçısından çaldığını iddia edenler ortaya çıkmıştır. Ama Lippershey, patent başvurusunu 2 Ekim 1908 yılında Hollanda hükümetine yaptığı için alabilmiştir. İlerleyen günlerde ise Siyam Krallığının büyükelçisi tarafından yazılan diplomatik bir raporda bu patente ithafta bulunulmuştur.

Bu rapor, Avrupa’ya yayıldığında ise çağın önde gelen bilimcileri ve matematikçileri konuyla ilgili denemeler yapmaya başlamıştır. Bunlar arasında İngiliz Thomas Harriot ve Venedikli Brother Paolo Sarpi ve Padova Üniversitesi’nde bir geometri öğretmeni olan Galileo Galilei de vardır.

Galileo, 1586 yılında hidrostatik denge tasarımı üzerine yazdığı kitap ile bilim dünyasının dikkatini çekerken, dünyanın ilk hassas termometresini icat etmiştir. Ayrıca teleskobun gerçek potansiyelini anlayan ilk kişi olmuştur.

Askeri açıdan değerli olduğunu düşündüğü merceklerin, teleskop için yeterli olmayacağını düşünen Galileo, mercek yapımının inceliklerini öğrenmiştir. 1609 yılının Ağustos ayında Padova’dan Venedik’e dönen Galileo, önde gelen senato üyelerini St Marco Bazilikası’ndaki çan kulesinin tepesine çıkmaya davet eder ve burada icadını kanıtlar.

Venedik Dükü Leonardo Donato yaklaşan bir düşman donanmasının fark edilmesini sağlayacak bu aracı hemen benimser ve Galileo’ya sipariş verir. Ayrıca onu bir öğretim görevlisi olarak sürekli iş ve iki kat maaşla ödüllendirir.

Galileo 7 Ocak 1610 yılında teleskobunu gökyüzüne çevirir ve birçok önemli astronomik keşfe imza atar. Galileo, 1610 yılından itibaren kendisi için çeşitli teleskoplar üretmiştir. Bunlar sayesinde de önemli astronomi keşfinde bulunmuştur.

Galileo; Ay’daki dağları, Jüpiter’in en büyük dört uydusunu, Venüs’ün evrelerini, Samanyolu Gökadası’ndaki yıldız alanlarını ve Güneş lekelerini kapsayan çalışmaları ise tarihi dönüm noktalarına imza atmıştır.

Galileo, ilk başta teleskoplarda bir içbükey mercek ile dışbükey mercekten yapmıştır. Bunlar kendi ismiyle anılırken, Alman astronom Johannes Kepler ise iki dışbükey mercek kullanarak daha iyi bir teleskop yapılabileceğini öne sürmüştür. Bu türden ilk araç ise 1630 yıllarında yapılmıştır.

Kepler teleskopu olarak anılan iki dışbükey mercekten oluşan araç, astronomi için Galileo’dan daha başarılı ve uygun sonuçlar vermiştir.

Teleskobun Tarihçesi

İlk olarak Hollandalı bir gözlükçünün mercek yapımında kullandığı teleskop 1608 yılında yapılmıştır. Ancak son derece ilkel olan bu aletle gökbilimci Galileo Galilei yakından ilgilenmiş ve çok daha gelişmiş bir teleskop ortaya çıkarmıştır.

1609 yılında yapılan bu teleskop sayesinde uzay ve astronomi alanında birçok çalışma sağlanmış ve birçok görüntüye ulaşılabilmiştir. Galileo’nun yaptığı teleskop görüntüyü 30 kat büyütme özelliğindeydi. Bu sayede Jüpiter’in 4 tane uydusu, Venüs’ün evreleri ve Ay’ın yüzeyindeki yapılar gözlenebilmiştir.

1721 yılına gelindiğinde İngiliz j. Hadley, ilk aynalı teleskobun yapımına imzasını attı. Aynalı teleskoplar bir önceki kullanılan teleskoplara nazaran optik kusurları daha kolay giderebiliyordu. Teleskobun kullanımı bu şekilde artınca bilim adamları da her geçen gün geliştirmeye çalıştılar.

1798 yılında William ve John Herschel 122 cm çaplı, 1845 yılında ise L. Rose 183 cm çaplı teleskoplar yaptılar. Daha yakın tarihe geldiğimizde 25 Nisan 1990 tarihinde uzaya bir teleskop yerleştirildi. Hubble adındaki bu teleskop ise şimdiye kadar yapılmış en ileri teknolojideki teleskoptur.

Teleskobun Çeşitleri Nelerdir?

Günümüzde oldukça gelişmiş bir sisteme sahip olan teleskoplar 5 çeşittir. Optik, radyo, X- ışın, mor ötesi ve kızıl ötesi olmak üzere 5 ayrı çeşide ayrılmaktadır.

En çok tercih edilen optik teleskoplar; görüntüyü ters gösterme özelliğini taşır. Bu özellik pek çok kişiye garip gelse de, bunun amacı yıldızların etrafına yaydığı ışığı toplamaktır. Çünkü teleskopların güçlü performans sergilemeleri için önemli ışık kaynaklarına ihtiyaç vardır.

Diğer yandan objektif çapı ne kadar büyük olursa, görüntülediği alan da bir o kadar artar. Teleskopların farklı türlerinden olan aynalı teleskop, astronomların en çok kullandığı çeşittir. Aynaların ışığı daha çok toplaması görüntüleme kalitesini de artırmaktadır.

Dünyanın En Büyük Teleskobu

2016 yılında Çin’de uzayda yaşam arama çalışmalarına katkı sağlayacak en büyük teleskop üretildi. Aperture Spherical Radio Telescope (FAST) adı verilen uzay gözlem aracının, Guizhou dağlık bölgesinin tepelerinde faaliyet geçtiği bilinmektedir.

Televizyonun İcadı: Televizyon Nedir? Ne Zaman Kim Tarafından Bulundu?

180 milyar dolara mal olan FAST, dünyanın en büyüğü olarak bilinmektedir ve kendinden önceki Puerto Rico’da bulunan Arecibo Gözlemevi’ni geride bırakmıştır. Yaklaşık 30 futbol sahası büyüklüğündeki FAST, uzayı araştırıp akıllı yaşam belirtilerini inceleyecek.

Aynı zamanda 2017 yılında inşasına başlanan ve 2024 yılında faaliyete geçmesi beklenen European Extremely Large Telescopo (ELT), dünyanın en büyüğü olacak. Türkçe, Avrupa’nın Olağanüstü Büyük Teleskobu olarak anılmaktadır.

ELT isimli teleskopun 39 metre çapında aynaya ve 85 metre çapında dönen bir kubbenin içine entegre edileceği biliniyor. Proje beklendiği gibi ilerlerse 2024 yılında tamamlanarak, dünyanın en büyük optik teleskobu olarak anılacak.