Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Yerin altında, yüzeyinde veya değişik derinliklerinde bulunan, ekonomik değeri olan mineral ve elementlere maden denir. Değişik tanımlamaları olan maden yerine cevher kavramı da kullanılmaktadır. Ekonomik değeri olan endüstriyel ham maddeler (mermer, kalker vb),kömür madeni, değerli taşlar maden mühendislerinin ilgi alanı içinde olmasına karşın sektörel olarak cevher (maden) metalik malzemeleri ifade etmek için kullanılıyor. Nitekim maden denilince; Türkiye’deki madenler arasında da öne çıkan demir, bakır, krom, çinko, manganez vb. gibi metalik madenler akla gelmektedir.
Cevher minerallerinin aranması, bulunması ve yerkabuğunun farklı derinliklerinde, bulundukları kayaç kütleleri arasından çıkarılması madencilik işlemleri arasındadır. Türkiye’de madencilik, 1935 yılında kurulan kamu kurumu M.T.A. ve özel sektör tarafından yürütülmektedir.
Türkiye’deki Madenler
Demir
Ülkemizin değişik bölgelerinde bulunan maden yatakları arasında en önemlileri arasında Divriği (Sivas), Hekimhan (Malatya), Edremit (Balıkesir), Dikili ve Torbalı (İzmir) ve Simav (Kütahya) bölgelerinde bulunan demir yatakları bulunmaktadır. Bu madenler, Ereğli, Karabük ve İskenderun’da demir – çelik fabrikalarında işlenerek piyasaya hazır hale getirilmektedir.
Bakır
Bakır, genellikle çinko ve kurşun ile beraber bulunmaktadır. Türkiye’deki bakır madenleri en çok Karadeniz Bölgesi’nde bulunmakta… Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize) ve Köprübaşı (Giresun) bu bölgedeki başlıca bakır yatakları yanında Elazığ (Maden ilçesi) ve Diyarbakır (Ergani) bölgesindeki bakır yatakları da önemlidir.
Krom
Türkiye’de bir çok bölgede irili ufaklı krom yatakları bulunmaktadır. Ülkemizde çok sayıda krom ocağı işletmecisi bulunmaktadır. Çıkarılan krom madeni, Antalya ve Guleman’daki ferro-krom tesislerinde işlenmektedir.
Türkiye’deki en önemli krom ocakları; Fethiye, Köyceğiz, Denizli, Alacakaya (Guleman) (Elazığ), Bursa, Eskişehir, Adana, Kayseri, Mersin, İskenderun, Kahraman Maraş, İslahiye ve Kopdağı kromlarıdır.
Boksit
Boksit, alüminyumun ham maddesidir. Çok hafif olması nedeniyle başta uçak sanayii ve otomobil olmak üzere, elektrik malzemesi yapımında kullanılmaktadır. Ülkemizdeki boksit yatakları; Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya) İslahiye (Gazi Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunmaktadır. Çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir.
Bor Mineralleri
Dünya’daki en büyük bor rezervleri Türkiye’de bulunmakta ve büyük kısmı ihraç edilmektedir. Bor yatakları ülkemizde Balıkesir, Susurluk, Bigadiç çevresi ile Kütahya, Emet ve Eskişehir civarında bulunmaktadır. Çıkarılan mineral Bandırma’daki tesislerde işlenmektedir. Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakıtında katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
Kükürt
Boya, gübre ve kimya sanayiinde kullanılmaktadır. Ülkemizde Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Muğla) çevresinde bulunmaktadır.
Barit
Boya, deri, kimya, cam ve kauçuk sanayiinde kullanılır. Ülkemizin önemli barit yatakları Antalya, Anamur, Muş, Gazi Antep ve Eskişehir civarında bulunmaktadır.
Cıva
Tek sıvı maden olan cıva, Türkiye’de Sarayönü (Konya), Ödemiş (İzmir), Manisa ve Uşak çevresinde çıkarılmaktadır. Tarımsal ilaç yapımında, kâğıt sanayiinde, gübre üretiminde ve boya sanayiinde kullanılır.
Kurşun – Çinko
Kurşun ve çinko çoğunlukla bir arada bulunur. Keban (Elazığ) ve Kayseri çevresinde kurşun-çinko yatakları vardır.
Manganez
Ülkemizde başta Uşak, Afyon, Muğla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon civarı olmak üzere bir çok bölgede manganez yatakları bulunur. Ancak kullanım ihtiyacını karşılamadığı için ithal edilmektedir. Manganez, çeliğe sertlik kazandırmak ve direncini artırmak için kullanılır.
Volfram (Tungsten)
Çok sert olması nedeniyle özel sanayi çeliği olarak kullanılır. Demiryolu, iş makineleri, uçak ve gemi yapımı yanında, ampüllerde enerjiyi ışığa çevirmede kullanılır. Bursa Uludağ’da çıkarılıp işletilmektedir. Fakat son yıllarda üretimi durmuştur.
Asbest
Asbest, ülkemizde bulunmasına rağmen, işletilmesi ve kullanılması ile ilgili ayrı bir yönetmelik yayımlanmıştır. Kkonserojen madde bulundurması nedeniyle çıkarılması,işlenmesi ve kullanılması yasaklanmıştır. Isıya dayanıklı olması nedeniyle fren balataları başta olmak üzere araç ve gereç yapımında kullanılır. Eskişehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Ağrı, Malatya, Sivas, İskenderun, Uşak ve Konya’da bulunmaktadır.
