Aykut SARITAŞ Bilgi Paylaşım Sitesi !
Toprağın altında yetişen yer elması ayçiçeği ve papatya türlerinin karışımı bir aileye sahiptir. Görüntüsü kısmen zencefil ve patatesi andırmaktadır. İnsan sağlığı için tam bir şifa deposudur. Kanseri önlemeden cildi güzelleştirmeye, kemikleri güçlendirmeden şeker hastalığına kadar birçok derde devadır. Yer elması bazı yörelerde Kudüs enginarı olarak da bilinmektedir. Bitkinin toprağın üst tarafında kalan kısmı tıpkı bir ayçiçeğine benzemektedir. Yumruları patatesten daha küçük, daha tatlı ve daha besleyicidir.
Kuzey Amerika çıkışlı bir sebze olmasına karşın adındaki elma sıfatından dolayı meyve algısı oluşturan yer elması, Avrupa ülkeleri ve Türkiye’de yetiştirilen bir sebzedir. Tadı daha çok turpu ve enginarı andıran yer elması, yemeği yapıldığında oldukça lezzetli sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Sağlık için de oldukça faydalı olmasının yanı sıra, yüksek oranda vitamin ve mineral içermesi, her yaştan kişinin yer elması tüketmesini gerektirmektedir.
[renkbox baslik=”Alıç Nedir? Çeşitleri, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?” link=”https://bilgihanem.com/alic-nedir/” resim=”https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2018/11/alic-nedir-cesitleri-ozellikleri-faydalari.jpg” renk=”sari” yenisekme=”evet”][/renkbox]Birleşikgiller familyasına ait olan yer elması, lif bakımında oldukça zengindir. Yer elması kabuklarını soyarak çiğ tüketilebildiği gibi, yemek ve salatalara katılarak da tüketilebilir. Yer elmasının tüm faydalarını aynı anda görebilmek için çiğ olarak tüketilmesi önerilmektedir. Yer elmasını haşlayıp, o su ile saç dipleri yıkandığında saçların canlanması ve parlak görünmesi mümkün olur. Vitamin yönünden zengin ancak kalorisi düşük bir yiyecek olmasından dolayı, kilo vermek isteyenler yer elması tüketebilir.
Yer Elması Nedir?
Toprağın altında yetişen yer elması (Helianthus tuberosus), farklı türlerin birleşimidir. Papatyagiller ailesinden, Ayçiçeğigiller cinsinden olan yer elması sağlık için bulunmaz besinlerden biridir. Toprağın altında yumru şeklinde meyve veren yer elması, toprak üzerinde sarı çiçekli, otsu bir bitki özelliğindedir.
Kuzey Amerika’nın yanı sıra, Kanada da yer elmasının anavatanlarından biridir. Zencefile benzeyen görüntüsü ile yaklaşık 200 farklı yer elması çeşidi bulunmaktadır. Tadının hafif buruk olmasına inülin maddesi neden olmaktadır.
Çoğalması vejetatif şekilde olan yer elması, toprağın altına konan bir parça yer elmasından, aynı özelliklere sahip yer elması elde etmenin mümkün olduğu çoğalma şeklidir. Yer elması çok narin bir bitki olmamakla birlikte, tüm toprak yapılarında yetişmeye elverişlidir.
Yer elmasının morfolojik özelliklerine baktığımızda; kök, yumru, gövde, yaprak ve çiçekten oluştuğunu görmekteyiz. Toprak altında olan yumrularda gözler bulunmaktadır. Bu gözlerden kök ve sürgünler meydana gelir. Yeni çıkan sürgünler yanlara doğru uzamaktadır.
Başlangıçta tek olan kök zamanla dallanarak büyür. Yumruların sayı ve büyüklüğü bitkinin yetişme şartlarına göre değişebilmektedir.Yer elması doğada kendi başına da yetişebilir. Eğer yumrular toprağa tek tek atılmışsa sürgün sayısı her yumru için 2-3 tanedir. Ama kendi halinde yetişmişse o zaman bu sayı çok daha fazla olabilmektedir.
Yer Elmasının Çeşitleri Nelerdir?
Yer elmasının yeryüzünde yaklaşık 200 çeşidi bulunsa da, en çok bilinen yer elması, Avrupa ve Türkiye’de görülen çeşitleridir. Faydasının çok olmasından dolayı, üretimine ağırlık veren birçok ülke, doğal sağlık için yer elması tüketmeye özen göstermektedir. Olgunlaşma sürecinde köklerinden ayrılmayan yer elmasının, patatese benzeyen yönleri bulunmaktadır.
Yer elmasının birçok çeşidi bulunsa da, faydalarının genel olarak ortak olması, sağlık için mutlaka yer elması tüketmeye özen göstermeyi gerektiriyor. Ülkemizde yetişen yer elmasının tüm toprak türlerine uygun yapıda olması, bu sebzenin her bölgede yetişebilmesi anlamına gelmektedir.
Yer Elmasının Özellikleri Nelerdir?
Toprak üzerindeki görünümü ayçiçeğini andıran ancak yer altında zencefil şeklinde meyve veren yer elması, özellikleri ve faydaları ile şifa kaynağı olan besinlerden biridir. Avrupa ülkelerinde değeri oldukça bilinen bir bitki olarak, yemek ve salatalarda sıkça tercih edilmektedir. Ülkemizde ise yer elmasının değerinin son yıllarda anlaşılmaya başlamasıyla birlikte, mutfaklarda daha çok alan açılmasına neden olmuştur.
Çok yıllık, otsu bir bitkidir. Toprak üstündeki kısmı 1,5 metreye kadar uzayabilir ve ayçiçeğini andırır. Ağustos ve Kasım aylarında çiçek açar. Yer elması hasat verdikten sonra, toprakta küçük yumrular bırakır. Bu yumrular ertesi yıl kendiliğinden yeniden ürün verebilirler. Bu yüzden yer elması yetişen bir tarlada, başka bir ürünün yetişmesi oldukça zordur.
Yer elması lifli bir besin olmasının yanında, bağışıklık sistemi için oldukça önemli olan demir ve çinko içermektedir. Bu doğrultuda demir eksikliği rahatsızlığının tedavisine ek olarak düzenli olarak yer elması tüketmek, vücuttaki demir depolarının çabuk dolmasını sağlar.
Yüksek miktarda A ve B vitamini içerir. Tüketimi hem çiğ hem pişirilerek yapılabilir. Yüksek lif içeren yer almasının yağ oranı ve kalorisi oldukça düşüktür. Bu sebeple diyet yemeği olarak tercih edilebilir. Görüntüsü patatesi andırır ve kabukları soyularak yenmelidir.
Yer Elmasının Faydaları Nelerdir?
Patatese benzer bir görünüme sahip olan yer elması oldukça faydalı bir besindir. Toprak altında yetişen bu bitkinin içerisinde inülin adı verilen bir madde bulunmaktadır. Bu madde enginar, karahindiba, kuşkonmaz ve soğan gibi besinlerde de bulunmaktadır.
İnülin düşük kalorili olması ve prebiyotik özelliği ile gıda endüstrisinde kullanılmaktadır. Kalp ve şeker hastalıkları ile kanser oluşma riskini azaltmaktadır. Yer elmasının diğer bilinen faydalarından en önemlileri aşağıdaki gibidir;
- Yer elması yüksek oranda kalsiyum içeren besinlerden biridir. Bu sebeple, gelişim çağındaki çocukların ve kemik erimesi olanların tüketmeleri önerilmektedir.
- Hücreleri onararak yaşlanmayı geciktirir.
- Vücudun bakır ihtiyacını karşılar.
- Kalp ve damar sağlığına iyi gelir.
- Kolesterol seviyesini düzenler.
- Sağlıklı dişler ve kemiklerin için özellikle çocukların tüketmesi önerilmektedir.
- Ayrıca iyi bir potasyum kaynağı olan yer elması, kalp ritmi düzensizliklerine olumlu etki etmektedir.
- Nişasta yönünden zengin olduğundan, cilde sürüldüğünde, cildin pürüzsüz ve parlak görünmesini sağlamaktadır.
- Lif oranı yüksek olan yer elması, tok tutucu özelliği ve düşük kalorili olmasıyla fazla kiloların kolay verilmesini sağlar.
- Kansızlığa iyi gelir.
- Eğer yer elmasını haşlar ve suyunu saçlarınıza sürerseniz saç dipleriniz kuvvetlenir. Bu sayede saç dökülmesi azalır.
- Diyabet hastaları için faydalıdır.
- Anne sütünü artırma özelliği vardır.
- Romatizmal rahatsızlıkların tedavi edilmesinde yer elmasının önemi büyüktür.
- Stres ve halsizlik gibi sorunlara iyi gelir.
- Bağışıklık sisteminin güçlendirir. Bağışıklık sistemi hakkında bilgi almak için tıklayın.
- Göğsü yumuşatarak balgam ve öksürük gibi sorunları çözer.
- Afrodizyak etkisi olduğundan, cinsel gücü artırır.
- Mide ağrılarına iyi gelir.
- Bağırsakların düzenli olarak çalışmasını ağlar ve kabızlığı giderir.
- Hücreleri onarıcı etkisi olduğundan, gençleşmeyi sağlar.
- Obezite ve kanser gibi çağın en büyük hastalıklarına karşı mücadele eden bir sebzedir.
- Bunlardan başka yer elmasını haşlayıp lapa yaparak, vücudunun şiş olan bir bölgesine koyduğunuzda, şişliklerde gözle görülür bir azalma olduğunu göreceksiniz. Yer elmasının genel vücut sağlığına olumlu etkileri saymakla bitmezken, bu zengin içerikli doğal besinden mümkün oldukça yararlanmaya çalışmak gerekir.
Yer Elmasının Zararları Nelerdir?
Yer elmasının bilinen bir yan etkisi veya zararı tespit edilmemiştir. Ancak alerjik reaksiyonu olan kişiler bu konuda biraz hassas davranmalıdırlar. Hangi maddelere alerjileri olduğunu biliyorlarsa ve o maddelerden yer elmasının içerisinde varsa çok az tüketmeli veya işi şansa bırakmamak için hiç yememelidirler.
Bunun dışında çok fazla tüketilirse safra kesesinde taş oluşmasına sebep olabilir. O nedenle abartıya kaçmadan yenmesinde fayda vardır. Yine kronik bir hastalığı olup da sürekli ilaç kullanan kişiler doktorlarına danışmadan yer elmasını yememelidir. Bu kural diğer tüm besinler için de geçerlidir.
